O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

 
11-MAVZU.
 
MEHMONXONA XO„JALIGIDA NIZO VA STRESSNI 
BOSHQARISH 
Reja:  
1.Nizo tushunchasi va uning turlari 
2.Nizo jarayoni bosqichlari va uning oqibatlari 
3.Mehmonxonalarda yuzaga keladigan nizolar xususiyati 
4.Xodim va mijoz o„rtasidagi nizolar 
5.Nizoli jarayonlarni boshqarish va ularni bartaraf etish yo„llari 
6.Stress  tushunchasi  va  stress  sodir  bo„lish  jarayoni.  Stress  holatini 
boshqarish 
 
1.Nizo tushunchasi va uning turlari 
O‗zbek tilining izohli lug‗atida nizo tushunchasi quyidagicha talqin qilinadi: 
"Nizo  -  bu  o‗zaro  kelishmovchilik  yoki  qarama-qarshilik,  dushmanlik,  adovat 
orqasida  tug‗ilgan  holat,  munosabat;  ixtilof,  nifoq".  Adovat,  ixtilof,  nifoq  tufayli 
o‗zaro  janjallar  sodir  bo‗ladi.  Odamlar  janjal  haqida  o‗ylaganlarida  dushmanlik, 
qo‗rqitish, bosqinchilik, tortishuv kabi noxushliklarni nazarda tutishadi. 
Boshqarish jarayonida nizo - bu rahbar, ishchi va boshqa xodimlar o‗rtasida 
muayyan  masalalarni  hal  qilishda  tomonlarning  bir-biri  bilan  bir  echimga  kela 
olmaganligi tufayli vujudga keladigan vaziyatdir. 
Ishlab  chiqarishdagi  nizolar  kishilar  kayfiyatiga  salbiy  ta‘sir  qiladi  va 
ularning  ish  qobiliyatini  pasaytiradi,  jamoadagi  "ruhiy  iqlim"ni  yomonlashtiradi, 
kadrlar qo‗nimsizligini ko‗paytiradi. Shuning uchun, bu masalalarga doimo e‘tibor 
berish,  mehnat  jamoalarini  boshqarishni,  kadrlar  turg‗unligini  ta‘minlovchi 

---

 

59 
shartlardan  biridir.  Ishlab  chiqarishda  nizoli  vaziyatlar  oldini  olishning  barcha 
imkoniyatlaridan foydalanish lozim. 
Nizo  qanday  xarakterga  ega  bo‗lmasin  va  u  qay  darajada  katta  bo‗lmasin, 
barcha  hollarda  nizoning  sabablari  hamda  uni  vujudga  keltirgan  holatlar  diqqat 
bilan  tahlil  qilinishi  lozim.  Rahbar  har  bir  aniq  vaziyatning  tagiga  adolat  va 
obyektivlik bilan etishi, tegishli xulosalar chiqarishi kerak. 
Sotsiologlar  tadqiqotlarining  ko‗rsatishicha,  "ruhiy  iqlim"  yaxshi  bo‗lgan 
hamda  intizom  ancha  yuqori  bo‗lgan  joyda  faqat  iqtisodiy  ko‗rsatkichlar  yuksak 
emas,  balki  nizolar  ham  anchagina  kam,  xodimlarning  o‗z  mehnatidan  katta 
qoniqish olayotgani ko‗zga tashlanib turadi.  
Xodimlar  noroziligi  yuksak  talabchanlik  va  ishlab  chiqarishning  ba‘zi 
jihatlarini  yaxshilash,  bu  bilan  mehnat  unumdorligini  oshirish  istagining  natijasi 
sifatida  ijobiy  sabablarga  ham  ega  bo‗lishi  mumkin.  Jamoa  a‘zolarining 
prinsipialligi hamda kamchiliklar bilan murosa qilmaslik istagi jamoaning yuksak 
faolligi  va  tashabbusi  tufayli  yuzaga  keladi.  Ishlab  chiqarishda  nizoli  vaziyatlar 
turli sabablarga ko‗ra vujudga kelishi mumkin. Ulardan: 
-mehnatni tashkil qilishdagi kamchiliklarni; 
-haq to‗lashning takomillashtirilmagani; 
-yomon mehnat sharoitlarini; 
-mehnat haqidagi qonunlarni buzishni; 
-rahbarlikning qoniqarsiz saviyasini; 
-o‗zaro  munosabatlar  madaniyatining  past  saviyasini  va  hokazolarni 
ko‗rsatish mumkin. 
Jamoa a‘zolari orasida nizolarning ko‗pchiligi quyidagi sabablar tufayli sodir 
bo‗ladi. Nizo sabablari 
1. Resurslarni taqsimlashdagi adolatsizlik. 
2. Vazifalarning — o‗zaro bog‗likligi. 
3. Maqsadlardagi har xillik. 
4. Erkinlik, mustaqillik va o‗z qadrini bilishdagi har xillik. 
5. Manmanlik, qaysarlik. 
6. Kommunikatsiya — o‗zaro aloqaning qoniqarsizligi. 
3. Turizm va mehmonxona xo‗jaligi boshqaruvida nizolarning asosiy turlari. 
Nizolarning asosan to‗rt xili ko‗p uchrab turadi. 
 
 
Низо хиллари 
 
 
Ички шахсий 
низо 
 
 
шахслараро 
низо 
 
 
Шахс ва гурух 
уртасида низо 
 
 
Гурухлараро 
низо 
 
* очик низолар 
 
 
* конструктив низолар 
* ёпик низолар 
 
 
* деструктив низолар 
* объектив низолар   
 
* симметрик низолар 
* субъектив низолар  
 
* асимметрик низолар