Mahalliy kadrlar bilan ishlash tizimi statik va dinamik kichik tizimlardan tashkii
topadi. Statik — kichik tizimga kadrlar siyosati muammolari, kadrlar tizimini
tashkii etish, kadrlar tanlash va hokazolar kiradi. Kadrlar bilan ishlash dinamik
tizimi xodimlaming mehnati ni tashkii etish,
ulaming ish uslubi va usullari,
Ishga rag‘batlantirish tizimi, tarbiya masalalari va hokazolar kiradi. Odatda
tizimning statik qismi so'zning tor ma’nosida kadrlar bilan ishlash tizimi deb,
dinamik qismi esa «mehnatni ilmiy tashkii etish» yoki «ish uslubi va usullari» deb
ataladi.
Kadrlar bilan ishlash tizimida subyekt va obyekt tafovut etiladi. Subyekt deganda
kadrlar funksiyalarini amalga oshiruvchi organlar va xodimlar majmui tushuniladi.
Obyekt - bu kadrlar bilan ishlash tizimining asosiy komponentlaridan: kadrlarni
tanlash, joy-joyiga
q o ‘y is h ,
baholash va hokazolardir.
Kadrlar bilan ishlash tizimining asosiy komponentlarini batafsil ko'rib chiqamiz.
Tizimning birinchi bo‘g‘ini- kadrlar siyosati. Bu kadrlar ishining bosh yo‘nalishi,
uning eng muhim, tub asoslari majmuidir. U uzoq muddatga moijallangan.
Kadrlar siyosati deganda awallambor mazkur
davrda va istiqbolda rahbar
kadrlarining boshqarish maqsadlarini qat’iy aniqlash tushuniladi.
Xo‘jalik yuritish istiqbollarini aniqlash uzoq muddatga yo'naltirilgan kadrlar
siyosatiga boigan talabni oshiradi. Faqat shundagina rejalar va dasturlarni kadrlar
bilan ta’minlash mumkin. Kadrlar siyosati yangi vazifalami belgilabgina qolmay,
nima eskirgani, rivojlanishga to‘sqinlik qilayotgan omillami bartaraf etish kerakligini
ko'rsatib beradi.
Kadrlarga qo‘yiladigan talablami aniqlash
kadrlar siyosatining muhim
natijasidir. U ikki komponentdan tarkib topadi. Birinchi komponent — kadrlarga
qo‘yiladigan umumiy talablar. Bu o‘rinda ishbilarmonlik, omilkorlik, badasturlik,
intizomlüik, mas’uliyat va hokazolar haqida xabar. lkkinchi komponent — bu
ishlab chiqarish va boshqaruvni rivojlantirishning muayyan bosqichiga qo'yiladigan
talablardir. Kadrlar siyosatining aynan mana shu talablarini belgilaydi. Masalan,
bir korxonada bu moliyaviy barqarorlashtirish vazifalari boisa,
boshqa korxonada
— yangi texnologiyani amalga joriy etish qobiliyatidir.
Ayni holda xuddi manna shu bosqichda alohida ahamiyat kasb etiladigan
fazilatlar haqida gap boradi. Kadrlar tizimining shtat tuzilishini tarkib toptirish
kadrlar bilan ishlash tizimining muhim elementidir. Kadrlar tizimining tuzilishi
huquq va majburiyatlarini ajratishni nazarda tutadi,
hamda lavozimlar tizimida,
ulardan o‘tish tartibida (xizmat to‘siqlari), shuningdek, kasblari tizimida va shtatlar
jadvalida o‘z ifodasini topadi.
Eng awalo ishda, ijtimoiy faoliyatda, taiim olish va turmush jarayonida
kadrlarni rivojlantirish ham muhim ahamiyatga ega. Kadrlarni o‘qitib o‘rgatish,
shu jumladan kadrlarni tayyorlash va ulaming malakasini
oshirish tizimi hozirgi
bosqichda tobora muhim ahamiyat kasb etib bormoqda.
Kadrlarni tanlash tamoyillari, protsedurasi, usullari va hokazolar xo‘jalik kadriari
bilan ishlash tizimining asosiy bo‘g‘inidir. Kadrlar bilan ishlash tizimining mazkur
34
asosiy bloki tarkibiga kadrlami tanlash, zaxiradagi kadrlami ilgari surish, retatsiya
qilish, joy-joyiga qo'yish, tarbiyalash kiradi.
Boshqamv jamoasi, komandasini shakllantirish kadrlami tanlash tizimining
yakunlovchi bo‘g‘inidir.
Yana bir muammo — kadrlarga baho berish. Bunda butun kadrlar bilan ishlash
tizimini — kadrlami tanlash, o ‘qitib o'rgatish, motivlashtirish tushuniladi.
Shunday qilib, mahalliy kadrlar bilan ishlash tizimiga
quyidagi elementlar
kiradi
(2.3-chizmaga qarang).
Shu bilan birga kadrlar tizimini tashkil etish va navbatdagi bosqichi uchun
barcha shart-sharoitlar yaratiladi.
Mahalliy kadrlar bilan ishlash tizimi haqida so‘z borganda, davlat apparatida va
davlat sektorida tuziladigan davlat tizimini hamda nodavlat tashkilotlari-
aktsiyadorlik, xususiy, jamoat tashkilotlari tizimini ajratish zarur. Kadrlar bilan
ishlash davlat tizimi Konstitutsiya, qonunlari va maxsus
qarorlar bilan huquqiy
jihatdan qat’iy tartibga solingan.
Nodavlat tashkilotlarida ba’zan kadrlar bilan izchil ishlash tizimi umuman
mavjud emas hamda empirizm va tasodifiylik hukm suradi.
Ayrim hollarda nodavlat tizimlarida davlat andozalarida tavsiya etilgan tartib
qoilaniladi. Tashkilot xususiy boisada, unda davlat tashkilotlaridagi singari tartib
•hukm suradi. Bu empirizmdan yaxshi albatta. Ammo davlat
boshqaruvi andozalari
ko‘pincha nodavlat tashkilotlarining o‘ziga xos xususiyatlarini e ’tiborga olmaydi va
nodavlat tuzilmalarining barcha afzalliklarini ro'yobga chiqarmaydi.
Nodavlat tashkilotlarda kadrlar bilan ishlash xususiy tizimlari ayniqsa katta
samara beradi. Ular davlat namunalari va andozalarini e’tiborga oladi, ammo shu
bilan bir vaqtda muayyan tashkilotning barcha o‘ziga xos xususiyatlarini ham
nazardan qochirmaydi va xususiy tashkilotlarga xos bo‘lgan moslashuvchanlikni
Do'stlaringiz bilan baham: 
