Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

6.8.3. MASHG‘ULOÒ JOYINING XUSUSIYAÒLARI,
JIHOZLAR, KIYIM VA POYABZAL
Uzunlikka sakrovchilar o‘z mashqlarini kuzda va yozda
yengil atletika stadionida, qishda binoda (yengil atletika
manejida, yengil atletika yoki gimnastika zalida) va ochiq
maydonchalarda (qori bosilgan yo‘lkada, qipiq sepilgan
yo‘lkada, qalin qorda) o‘tkazadilar. Bahorda va qisman yozda
mashq mashg‘ulotlari ko‘pincha sakrash xarakteriga ega bo‘lib,
ochiq joylarda (o‘rmonda, parkda, o‘tloq yerda) o‘tkaziladi,
ayrim mashg‘ulotlar esa nishab yo‘lkalarda o‘tkaziladi.
2–3° nishab 20–25 m uzunlikdagi yo‘lka 8–10 m li
yotiqlik qismga ulanib ketgan bo‘lishi kerak. Shunda yugurib
kelish texnikasi va maromini buzmay, yaxshi depsinsa bo‘ladi.
Sakrash mashqlarining ko‘p qismini yumshoq yerda
(gimnastik matoda, rezinali yo‘lkada, qipiqli yo‘lkada, o‘tli
futbol maydonida va h.k.) o‘tkazish lozim.
Stadion yoki yengil atletika zalidagi bor asboblardan
tashqari og‘irliklar bilan bajariladigan maxsus sakrash
mashqlari uchun qum to‘ldirilgan xaltalar ham kerak bo‘ladi.
Ularni ochiq joylarda o‘tkaziladigan mashg‘ulotlarda ham
ishlatiladi.

---

279
Sportchilar odatdagi yengil atletik kiyimda mashq qila-
dilar. Sovuq havoda junli reytuz va shapkacha kiyish kerak.
G‘isht qumoq yo‘lkada, yog‘och polda va rezinali yo‘lkada
razminka qilish, ochiq joylarda yugurish va boshqa mashqlar
qilish uchun tagi rezina tufli kerak. Shuningdek, sprintchilar
kiyadigan yengil atletik mixli tufli ham bo‘lishi kerak.
6.9. YUGURIB KELIB UCH HAÒLAB SAKRASH
ÒEXNIKASI VA UNI O‘RGAÒISH MEÒODI
6.9.1. UCH HAÒLAB SAKRASH ÒEXNIKASI
Uch hatlab sakrash
– yugurib kelishdan va uchta ketma-
ket sakrashdan, ya’ni 1) bir oyoqdan yana shu oyoqning
o‘ziga «sapchish»dan, 2) «qadam» qo‘yib, ikkinchi oyoqqa
tushishdan va 3) «sakrab», ikki oyoqda yerga tushishdan
iborat.
Uch hatlab sakrashda natija sakrovchi qoldirgan iz-
larning depsinish taxtasiga eng yaqinidan boshlab o‘lcha-
nadi. Uch hatlab sakrash uzoqligi asosan yugurib kelishda
hosil bo‘lgan gorizontal tezlikka va depsinish vertikal tez-
ligiga bog‘liq.
Sakrovchining gorizontal tezligi «sapchish» va «qadam»
oxirida oyoqni yerga qo‘yish vaqtida pasayadi. Gorizontal
tezlik qancha ko‘p tormozlansa, «qadam» va «sakrash»
uzoqligi shuncha kamayadi. Gorizontal tezlikning pa-
sayishini kamaytirish uchun, asosan depsinuvchi oyoq tagi
yerga tegish joyini sakrovchi gavdasining 
UOM
proyek-
siyasiga yaqinlashtirish kerak. Gorizontal tezlikning tayanch
fazasi boshida yo‘qolishi depsinishdan hosil bo‘lgan tezlik
hisobiga bir qadar qoplanadi. Ammo bari bir gorizontal
tezlik kamayadi.
«Qadam» va «sakrash» uzoqroq bo‘lsin uchun, uchib
chiqish burchagi oshiriladi. Hozirgi zamon sakrovchilarida

---

280
uchib chiqish burchagi «qadamda» — 11–14° ga, «sap-
chishda» — 14–18°
va «sakrashda» 18–22°
 
ga teng
(Yu.Verxoshanskiyning ma’lumoti). Òabiiyki, uchib chiqish
burchagini oshirish bilan sakrashning uchish fazalaridagi
trayektoriya balandlashadi. «Sapchish», «qadam» va «sakrash»
trayektoriyalarining balandligi gorizontal tezlik darajasiga
bog‘liq. U qancha yuqori bo‘lsa, uchib chiqish burchagini
oshirish ham shuncha qiyin bo‘ladi. Lekin gorizontal tezlik
yuqori, uchib chiqish burchagi katta bo‘lsagina, uch hatlab
sakrashda tuzuk natija ko‘rsatish mumkin.
Odatda, uchala sakrashdan eng uzog‘i — «sapchish»,
«sakrash» esa kaltaroq va eng qisqasi — «qadam» bo‘ladi.
Uch hatlab sakrashdagi «sapchish», «qadam» va «sak-
rash»larning taxminiy nisbati 7- jadvalda ko‘rsatilgan.