O’quv darslik

 
5-rasm. 
Bezgakga qarshivositalarning ta’sir spektri 
To‘qimalarda kuchli darajada ammo xingamindan kamroq to‘planib qolish 
(depolanish) va davomli ta'sir ko‘rsatish xossasiga ega. Ta'siri sekin 
rivojlanganligidan xloridinni asosan bezgakni shaxsiy profilaktikasi uchun 
qo‘llashadi.
Bezgak plazmodiylari ushbu preparatga juda tez chidamlilik orttiradilar. 
Xingaminga chidamlilik orttirgan tropik bezgakda xloridinni sulfanilamidlar 

---

- 933 -
bilan birga (kombinatsiya) qo‘llashadi. Xloridinni sulfanilamidlar bilan 
birgalikda nafaqat bezgakni, balki toksoplazmozni davolashda ham qo‘llashadi. 
Eritrotsitar shizontlarga halokatli ta'sirni xinn daraxti po‘stlog‘idan olinadigan 
alkaloid bo‘lmish xinin ham ko‘rsatadi. U bezgakka qarshi nisbatan kuchsiz 
ta'sir etadi. Xininning katta ustunligi uning ta'sirini tez rivojlanishidadir. Xinin 
ancha katta zaharlilikka ega ekanligi bilan ajralib turadi. Uni qo‘llaganda turli 
xil nohush ta'sirotlar (bosh aylanishi, ko‘rish va eshitishni buzilishi, buyrak 
funksiyasini susayishi, ko‘ngil aynishi, qayt qilish, diareya, allergik reaksiyalar) 
tez-tez kuzatiladi.
Xingaminga va ko‘pgina dori vositalariga chidamlilik orttirgan tropik 
bezgak hurujlarini bartaraf etish va uni davolashda xinin katta ahamiyatga ega. 
Dori preparatlari sifatida xininni sulfati, gidroxloridi va digidroxloridini 
qo‘llashadi. 
4-xinolinmetanol hosilasi guruhiga sintetik preparat mefloxin mansub. 
Xininga o‘xshab u gematoshizotrop ta'sir ko‘rsatadi. Ta'sirining davomliligi 
bilan ajralib turadi. t
½
>6 kun (xininniki t
½
~10 soat) faqat ichiladi. Mahalliy 
ta'sirlovchi xossaga ega. Xininga nisbatan kam zahar. Dispepsik buzilishlar, 
terida toshmalar, bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi kuzatilishi mumkin. Preparatni 
katta dozalarda qo‘llaganda nevrologik buzilishlar, tirishish rivojlanishi 
mumkin. 
Sulfanilamidlar va sulfonlar ham gematoshizotrop faolligiga egadirlar. 
Ularning samaradorligi bezgak plazmodiylarining para-aminobenzoy kislotasini 
o‘zlashtirishlarini buzilishi bilan bog‘liq. 
Sulfanilamidlardan sulfazin, sulfapiridazin, sulfadimetoksin, sulfalen, 
sulfadoksinlarni qo‘llashadi. Sulfonlar guruhidan moxovga qarshi vositalar 
sifatida topilgan diafenilsulfon (dapson) bezgakni davolash va oldini olishda 
qo‘llaniladi. 
Sulfanilamidlar va sulfonlarni gematoshizotrop faolligi nisbatan katta 
emas. Ularning ta'siri sekin rivojlanadi. Ushbu preparatni yakka o‘zini 

---

- 934 -
qo‘llashmaydi. Ularni odatda boshqa bezgakka qarshi vositalar bilan birga, 
masalan, xinin, digidrofolatreduktazaning ingibitori (xloridin, trimetoprim) bilan 
qo‘llashadi. 
Tez-tez kombinatsiyalangan preparatlarni, masalan, fansidor (xloridin + 
sulfadoksin) qo‘llashadi. 
Xingaminga chidamlilik orttirilgan hollarda, ba'zan tetratsiklin qatoridagi 
antibiotik doksitsiklin qo‘llaniladi.