O’quv darslik

SORBIT (Sorbitum
) – ko‘p atomli spirt, safroni hosil bo‘lishini va 
ajralishini kuchaytiradi. Ichilgandan so‘ng ichakning shilliq qavatidan 
xoletsistokinin gormonini ajralishini oshiradi. U esa o‘t pufagini qisqartiradi. 
Oddiy sfinkterini bo‘shashtirib, 12 barmoqli ichakka safro tushishini 
kuchaytiradi. Ichilganda ta’siri 5-6 minutdan keyin boshlanadi. Magniy 
sulfatnikidan tezroq. 
KSILIT (Xylitum) – 
besh atomli spirt ta’siri sorbitnikiga o‘xshash. Lekin 
ksilit ta’sirida faqatgina o‘t pufagidagi safro emas, balki jigarda ham safro 
ajralishi ortadi, uning tarkibida bilirubin, xolkislotasi, lipoproteinlar kompleksi 

---

- 499 -
ko‘p bo‘ladi. Ta’sir kuchi bo‘yicha pankreozimin preparatidan qolishmaydi. V 
guruh vitaminlarini o‘zlashtirishga imkoniyat yaratadi, ketoz rivojlanishiga 
qarshilik qiladi. Ksilitning ta’sirini atropin bartaraf etadi, shu sababli vagolitiklar
bilan ksilitni qo‘shib ishlatilmaydi.
Ksilit va sorbitni qo‘llashga ko‘rsatmalar:
surunkali xoletsistitlar, o‘t 
yo‘llarining gipokineziyasi, surunkali pankreatitlar, surunkali kolitlar. Turli xil 
sabablar tufayli yuzaga keluvchi ich ketishda qo‘llash mumkin emas.
Noxush ta’siri:
ikkala preparat ham ichni surishi mumkin. 
Fenobarbital, benazonal, ziksorin preparatlari ham jigar MOS faolligini 
kuchaytirishi hisobiga o‘t hosil bo‘lishi, bilirubinni glyukuronidatsiyalanishini
oshirib, safro tarkibida ajralishini kuchaytiradi. 
SAFRO CHIQARISH YO‘LLARIDAGI TOSHLARNI ERITUVCHI 
VOSITALAR 
(xoleolitiklar) 
Safro tarkibida ajralayotgan xolesterin erigan holda bo‘lishi, safro 
tarkibidagi safro kislotalari tuzlarining miqdoriga bog‘liq (xolesterin-xolat 
koeffitsenti). Xolesterin miqdorini oshib ketishi yoki safro kislotalarini, safroda 
kamayib ketishi xolesterinni chiqishiga, kattagina toshlarni hosil bo‘lishiga olib 
keladi. Xenodezoksixol kislotasi jigarda xolesterin sintezlanishini va uni safro 
tarkibida ajralishini kamaytiradi. Natijada xolesterindan iborat toshlar asta sekin 
eriy boshladi. Ana shunday ta’sir etuvchi preparatlarga xenodezoksixol va 
ursodezoksixol kislotalarining hosilalari kiradi.