N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

Rivojlanish fazalari.
1) bo’rtish, 2) unib chiqish, 3) poyani shoxlanishi, 4) 
shonalash, 5) gullash, 6) dukkaklarni hosil bo’lishi, 7) pishish, 8) to’la pishish. 
Biologik xususiyatlari. Haroratga talabi.
Dukkakli don ekinlari o’sish davrida 
haroratni turlicha talab qiladi. Urug’lar kancha past haroratda unib chiqsa, ularni past 
haroratdan zararlanishi shuncha kam bo’ladi. Ko’k no’xat va yasmiq unib chiqish 

---

21 
fazasida 8 
0
S, lyupin va hashaki dukkak 6 
0
S, soya 3-4 
0
S savuqqa bardosh beradi. 
Sovuqqa eng chidamsiz o’simlik loviya va mosh –1 
0
S nobud bo’ladi. O’simliklarning 
keyingi rivojlanish fazalarida ularni past haroratga chidamligi pasayib boradi. Aniqsa, 
donning to’lishi va pishishi fazalarida haroratga talab ortadi, bu xususiyat dukkakli 
ekinlarni shimoliy mintaqalarga joylashtirish imkoniyatini cheklaydi. 
Namga talabi.
Dukkakli don ekinlari g’alla ekinlariga nisbatan nimlikka talabchan. 
Ular sizot suvlar yaqin joylashgan tuproqlarda yomon o’sadi. Soya, ko’k no’xat, hashaki 
dukkak, lyupin namga juda talabchan. eng qurg’oqchilikka chidamli dukkakli don 
ekinlari no’xat va burchoq. Loviya va yasmiq oraliq o’rinni egallaydi. Tuproqda optimal 
namlik CHDNS 100 - 60 % bo’lganda, o’simliklar yaxshi o’sadi. 
Oziqa elementlariga talabi.
O’zbekistonda eng keng tarqalgan ekinlardan no’xat bir 
tonna urug’ va shunga muvofiq vegetativ organlar hosil qilish uchun 52 kg azot, 21 kg 
fosfor, 49 kg kaliy o’zlashtirsa, soya - 68, 19, 42, loviya – 53, 22, 29 kg o’zlashtiradi. 
Oziqa moddalarni eng ko’p o’zlashtiradigan davri urug’ning to’lishi, pastki 
dukkaklarni sarg’ayishiga to’g’ri keladi. 1 t urug’ hosil qilish uchun dukkaklilar 69 kg, 
don ekinlari 34 kg azot o’zlashtiradi. SHuning uchun simbioz faolligi kam bo’lsa 
dukkakili don ekinlari don ekinlariga nisbatan 1,5-2 barobar kam hosil beradi. 
Qurg’oqchilikda 1 t urug’ hosil qilish uchun dukkakli don ekinlari fosforni sernam 
sharoitga nisbatan kam o’zlashtiradi, ammo kaliyni ko’proq talab qiladi.