1. mexanikaning fizik asoslari 1- §. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta kinematikasi

---

1
. MEXANIKANING FIZIK ASOSLARI 

1.1- §. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta kinematikasi 

1.2 - §. Moddiy nuqtaning to`g`ri chiziqli harakati 

1.3-§. Moddiy nuqtaning egri chiziqli harakati. Tangensial va normal tezlanishlar 

1.4-§. Moddiy nuqtaning aylana bo`ylab harakati. 
 
Mexanika 
- fizika bo`limi bo`lib, materiya harakatining eng sodda va eng umumiy shakllarini 
o`rganar ekan, u jismlarning yoki jismlar qismlarining fazoda bir-biriga nisbatan siljishini ifodalovchi 
mexanik harakat haqidagi ta’limotdir.
Mexanikani fan sifatida rivojlanishi eramizdan oldingi III asrlarga borib taqaladi. O`sha 
davrdayoq qadimgi yunon olimi Arximed (287-212 eramizdan oldingi yillar) richagning muvozanatlik 
qonunini shakllantirishi uning mexanika fanini rivojlanishiga dastlabki qo`shilgan hissasi deb qarash 
mumkin. Mexanikaning asosiy qonunlarini Italiya olimi Galiley (1564-1642) aniqlagan bo`lsa, ingliz 
olimi Nyuton (1643-1727) bu qonunlarni uzil-kesil ta’riflab berdi va fundamental qonun sifatida 
shakllantirdi. 
Galiley va Nyuton mexanikasi 
klassik mexanika
deb yuritiladi va yorug`lik tezligiga qaraganda 
ancha kichik tezliklarda harakat qilayotgan makroskopik jismlar harakat qonunini o`rganadi. 
YOrug`lik tezligiga yaqin tezliklarda harakat qilayotgan makroskpik jismlar harakat qonunlarini 
A.Enshteyn (1879-1955) kashf etgan 
nisbiylik nazariyasi o`rganadi
. Mikroskopik jismlar (alohida
atomlar va elementar zarrachalar) harakat qonunlariga kelsak, bularni klassik mexanika tushuntira 
olmaydi. Ularni 
kvant mexanika
o`rganadi. 
Mexanika quyidagi uch bo`limni o`z ichiga oladi: kinematika, dinamika va statika. 
Kinematika -
jismlar harakatini uni vujudga keltirgan sabablarga qarab emas, balki ularni harakat 
davomida qoldirgan izlariga (traektoriyasiga) qarab o`rganadi.