Mutaxassislik fanlarini o'qitish metodikasi

Muammoli ta’lim texnologiyasi.
Pedagogik manbalarda qayd 
qilinishicha, muammoli o‘qitish texnologiyasi g‘oyasi yangi emas. 
O‘tmish pedagoglari bilim oluvchilar aqliy kuchlari, qobilyatlari, 
tafakkurini 
rivojlantirishga 
xizmat 
qila 
oladigan, 
o‘quvchi 
9talaba)larga rohat va quvonch bahsh etadigan, bilish faoliyatlarini 
takomillashtiradigan o‘quv jarayonini qurush to‘g‘risida yillab 
izlandilar va uning yo‘llarini topishga intildilar (Ya.A.Komenskiy, 
Burxonidin Zarnutjiy, Az-Zamaxshariy, J.J.Russo, I.G.Pestolosiy, 
F.A.Disterberg, K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniy va hokazo) . 
XX asrga kelib muammoli ta’lim jadal rivojlanish bosqichiga 
kirdi. Dastlab amerikalik filosof, pedagog, psixolog Dmon Doi, XX –
asrning 30- yillarida ananaviy, dokmatik o‘qitishga qarshi faol, 
mustaqil o‘qitishda o‘quvchilar amaliy faoliyatlarini rivojlantirishga 
yordam beruvchi muammoli o‘qitish g‘oyasini ilgari surdi. U o‘zining 
“Biz qanday fikrlaymiz“ risolasida, “ Tafakkur muammolarini yechish 
sharti” deb ta’riflaydi va tafakkurni rivojlantirishga xizmat qilishi 
mumkin bo‘lgan ta’lim – muammoli o‘qitishi deb biladi. 
Keyinchalik bu g‘oya amerikalik psixolog Djon Bruner va 
polshalik pedagog Vintensi Okon tomonidan, XX asrning 2- yarmida 
tatar pedagogi M.I.Maxmudov tomonidan rivojlantirildi. Bularning 
g‘oyasi mazmunida muammoli vaziyatni yaratish, muammolarni 
shakllantirish va bu muammolarni xal qilishga o‘quvchilar aqliy 
kuchlarini jalb qilishi yotadi. 
Bugungi kunda oliy ta’lim muassasalarda fanlarni, jumladan, 
pedagogik turkum fanlarni o‘qitishda pedagog talablar oldida har bir 
fanning hususiyatidan kelib chiqib o‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha 
muammolar qo‘ydi, ularni yechish uchun muammoli vaziyat yaratadi, 
bu vaziyatga talabani kiritadi va yechimini topishga talabani o‘zini 
yo‘naltiradi. Bunda talabalrning faol, ijodiy, mustaqil izlanuvchanlik 
faoliyati yotadi. 

---

210 
Shunday qilib, muammoli o‘qitish degandA, o‘quvchilarning faol 
mustaqil faoliyatlarini ko‘zda tutadigan, bilim ko‘nikma, malakalarini
ijodiy o‘zlashtirishga qaratilgan pedagog tomonidan muammoli 
vaziyat yaratilib muammoni o‘qituvchi rahbarligida yechishga 
yo‘naltirilgan ta’lim tushuniladi. 
Rus 
pedagoglari 
M.A.Danilov, 
V.P.Eshnov, 
I.Ya.Lerner, 
G.V.Pudrasev, M.I.Mahmudov va boshqalar muammoli o‘qitish 
rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi tiliga kirib muntazam ravishda 
ta’lim oluvchilarini izlanishga, mustaqil o‘rganishga yo‘llovchi, 
pedagog va talabaning o‘zaro hamkorligi muloqot vositasida ta’lim 
oluvchilarining bilim faoliyatlarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan 
ta’lim deb takidlaydilar. 
Muammoli o‘qitishning asosini muammoli vaziyat yaratish tashkil 
etadi. O‘qituvchi rahnamoligida muammoni yaratish, muammoli 
bayon qilish evristik suhbatlar tashkil etish muammoli topshiriqlarni 
bajarish natijasida talabalarda mustaqil izlanish ko‘nikmalari 
shakllanadi, ijodiy tafakur rivojlanadi, faol, erkin faoliyat tashkil 
topadi. 
Yuqorida 
qayd 
qilganimizdek, 
muammoli 
o‘qitish 
texnologiyasining asosini muammoli vaziyat yaratish tashkil etadi . 
Muammoli vaziyatda o‘quv muammosi, farazlar, ispotlar, izohlar, 
taxlil, sintez, mustaqil anglash, o‘rganishlar asosiy component 
hisoblanib, ular o‘quvchilarni yangi bilim, ko‘nikma, malakalr bilan 
qurollantirish aqliy faoliyatlarni egallashga qaratilganligi sababli 
o‘quv- bilim faoliyatini o‘stiradi va ijodiylashtiradi. Bu jarayonda 
o‘qituvchi yo‘naltiruvchi, yo‘lga soluvchi, muammoni bayon qiluvchi 
rolini bajaradi. Shunga ko‘ra, o‘qituvchi bayon etgan ma’lumotlar 
emas talabalar o‘zlashtirgan bilim, ko‘nikma, malaka haqiqiy 
hisoblanadi shuning uchun bu jarayonda talaba eshituvchi emas, 
muammoni hal qiluvchi faol bajaruvchi hisoblanadi. 
Pedagogika 
fanlarini 
o‘qitishda 
muammoli 
ta’lim 
texnologiyasidan foydalanish bo‘lajak tarbiyachi- o‘qituvchilarda 
ijodiy tafakkur, mustaqil faolikni o‘stiradi muammoli vaziyatlarni 
yaratish va ularni yechish yo‘larini o‘rgatadi; vaziyatni turlicha 
yechish yo‘llari haqida tushuncha beradi, aynan bir hildagi pedagogik 
voqeallarga turlicha yondoshish haqida ma’lumot beradi. 

---

211 
Olib borilgan tajriba ishlarning natijalariga asoslanib, aytish 
mumkinki,pedagogika fanlarini muammoli o‘qitishda quyidagilarga 
rioya qilish lozim: 
-
Eng zarur muammoli ta’lim yordamida yechiladigan muhim 
mavzular tizimini ishlab chiqish; 
-
Turli o‘quv mashg‘ulotlari (maruza, seminar, amaliy 
mashg‘ulotlar)da muammoli vaziyatlarni yaratishda, muammoli 
ta’limning o‘ziga xos pedagogik jihatlarida kelib chiqish ; 
-
Muammoli talimda talabalarning bilm darajasi, aqliy zakovati 
o‘zlashtirish meyorlarini inobatga olish; 
-
O‘z shaxsiy tajribasi, mahorati o‘quvchi –talabalrga tasir etish 
qiymatidan kelib chiqish v.h.k 
Shundagina pedagogik fanlarni o‘qitishda muammoli o‘qitish 
texnologiyasidan maqsadli foydalanish amalga oshadi.