M uh am m ad yo qub o sto n a q u lo V budjet hisobi

(G'aznachilikka
o 'tish sharoitida: l47-«Budjet m a b la g ‘lari bo'yicha budjet
m ablag 'lari oluvchilar oldidagi majburiyatlar» subschyoti)
yoki
K redit 100 - « T a sh k ilo t xarajatlari uchun talab q ilib olgunga qadar depozit 
h is o b v a ra g ‘i» subschyoti 
(G'aznachilikka o'tish sharoitida:
l47-« B u d jet m ablag'lari bo'yicha budjet m ablag'lari oluvchilar
oldidagi majburiyatlar» subschyoti).
Ijtim o iy t o ‘lo v la r b o ‘yicha h is o b -k ito b la r hisobi
B udjet tashkilotlarida ijtimoiy toMovlar b o ‘yicha hisob-kitoblami 
buxgalteriya hisobida hisobini olib borish uchun 188-«Ijtimoiy toMovlar 
b o 'y ich a hisob-kitoblar» subschyoti qoMlaniladi. 188-«ljtim oiy toMovlar 
b o ‘yicha hisob-kitoblan> subschyotining kreditida hisoblangan ijtimoiy 
toMovlar (hom iladorlik v a tuqqanidan keyingi davrlar uchun nafaqa, bola 
tug'ilganda beriladigan nafaqa, dafn etish m arosim i uchun beriladigan 
nafaqa, kom pensatsiya, pensiya, 16 yoshgacha nogiron-bolasi boMgan 
ota-onalam ing q o 'sh im c h a ta ’til haqi, bolalam i sog'lom lashtirish 
orom gohlari va sanatoriy-profilaktoriylam i 
saqlashga va boshqa 
toMovlar) sum m asi, u n in g dcbetida esa yuqorida k o ‘rsatilgan ijtimoiy 
toMovlardan belgilangan tartibda ushlangan darom ad soliq summasi, 
ijro varaqalari b o 'y ic h a ushlanm alar summasi va ijtim oiy toMovlami 
xodim larga toMangan sum m asi aks ettiriladi. 188-«Ijtim oiy toMovlar 
b o ‘yicha hisob-kitoblar» subschyotining debeti b o 'y ich a qoldiq summasi 
budjet tashkilotining ishchi va xizmatchilarga ortiqcha berib yuborgan 
m ablag4 sum m asini k o ‘rsatsa, uning kredit b o 'y ic h a qoldiq summasi 
esa budjet tashkiloti tom onidan hali toManmagan ijtim oiy toMovlar 
sum m asini k o 'rsatad i.
B u d je td a n ta s h q a r i pensiya fondi m ablagM ari hisobidan 
b e rila d ig a n n a f a q a la r n i hisoblash v a toMash ta rtib i
Budjetdan tashqari pensiya fondi m ablag'lari hisobidan ijtimoiy 
su g 'u rta bo'yicha: hom iladorlik va tuqqandan keyingi davrlar uchun; 
bola tug'ilgani uchun; qo 'sh im ch a dam olish kuni uchun ham da dafn
234

---

etish m arosim i uchun nafaqalar kom pensatsiya, pensiya, 16 yoshgacha 
nogiron-bolasi b o ‘lgan ota-onalam i q o ‘shim cha ta ’til haqi, bolalam i 
sog‘lom lashtirish orom gohlari va sanatoriy-profilaktoriylam i saqlashga 
va boshqa to‘lovlar hisoblanadi va to'lanadi.
V aqtincha m ehnatga qobiliyatini yo‘qotish b ilan b o g ‘liq holda kasal 
b o ‘lganda, sanatoriy-kurortlarda davolanganda, k asaüan gan oila a ’zosini 
parvarishlash zarur b o ‘lganda; karantinda; sil y oki kasb kasalligi tufayli 
vaqtincha boshqa ishga o ‘tkazilganda ham da m eh n at qobiliyatini tiklash 
yoki yasam a a ’zo (protez) qo‘ydirish uchun reabilitatsiyam u assasalariga 
yotqizilganda fuqarolarga ijtim oiy sug‘urta hiso b id an vaqtincha m ehnatga 
qobiliyatsizlik b o ‘yicha nafaqa hisoblab beriladi.
Vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik b o ‘y ic h a nafaqani tayinlash uchun 
faqat belgilangan tartibda rasm iylashtirilib taq d im etilgan «V aqtincha 
m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi» asos hisoblanadi. X odim ning 
vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik kunlari u n in g m ehnat ta ’til davriga 
to ‘g ‘ri kelsa, u holda unga vaqtincha m ehnatga q obiliyatsizlik varaqasida 
ko ‘rsatilgan barcha kunlar uchun nafaqa hisob lan adi va m ehnat ta’til 
kuni tegishli ravishda c h o ‘ziladi.
S a n a to riy -k u ro rtla rd a davolanganda b erilad ig an nafaqa
Sanatoriy-kurortda davolanishda, agar x o d im n in g ta ’til kunlari uning 
davolanishi uchun y etarü boMmasa, u hold a u n g a sanatoriy-kurortda 
davolangan barcha kunlari uchun, xodim ning m eh n at ta ’til kunlarini 
chiqarib tashlagan holda, nafaqa hisoblanadi. X odim m ehnat ta ’tilidan 
sanatoriy-kurortga borishdan avval foydalangan b o ‘lsa ham, nafaqa 
m ehnat t a ’tili kunini chiqarib tashlagan holda hisoblanadi. B unda budjet 
tashkiloti, xodim ning sanatoriy-kurortda davo lan ishi uchun ta ’tilning 
yetm aydigan kunlari uchun xodim bilan kelish ib, xodim ga m ehnat 
haqi saqlanmagan ta’til beradi. ïkkinchi ja h o n urushi nogironlariga, 
baynalm ilal jangchilarga, C hem obil AES falokati oqibatlarini tugatishda 
qatnashgan shaxslarga, shuningdek, sanatoriyga davolanishni davom
ettirish uchun davolash m uassasalaridan o ‘tk ir m iok ard infarkti bilan 
kasallangan, jarrohlik uslubi bilan yurakni ao rtak o n o rar shuntrovkasi 
va anevarizmlari, oshqozonning yaralik kasalligi, o ‘n ikki barm oq ichak

---

kasalligidan davolangan va o ‘t pufagini olib tashlashdan keyin bevosita 
yuborilgan xodim larga, shuningdek sil kasalligi bilan og‘riganlarga 
nafaqa sanatoriyda b o ‘lgan barcha vaqtlar uchun hisoblanadi. 0 ‘n olti 
yoshgacha b o 'lg a n nogiron bolani tarbiyalayotgan ota-onalardan biriga 
(hom iyga yoki vasiyga), nogiron bolaning sanatoriyda davolangan 
barcha davri uchun u n g a yakka tartibda parvarish zarurligi to ‘g ‘risidagi 
tibbiy xulosa m av ju d b o ‘lganda nafaqa bcriladi.
K a sa lla n g a n oila a ’zosini p a rv a ris h la s h z a r u r b o ‘lg an d a 
b e rila d ig a n n a fa q a
U ch y oshg ach a b o ‘lgan bolani yoki o ‘n olti yoshgacha b o ‘lgan 
nogiron bolani parvirishlashda band bo‘lgan ona kasal b o‘lib, bolani 
parvarishlashga qurbi yetm ay qolgan hollarda, parvarish bilan band 
bo‘lgan ishlayotgan boshqa oila a ’zolari yoki qarindoshlariga (m ehnatga 
qobiliyatsizlik v araqasiga asosan) nafaqa beriladi. Oilaning kasal b o 'lg an
a ’zosiga qarash b o ‘yicha vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi 
bem or birovning parvarishiga muhtoj b o ‘lgan, lekin yetti kalcndar 
kunidan oshm agan, davr uchun beriladi. 0 ‘n to ‘rt yoshga yetm agan 
bem or bolaga qarash uchun «V aqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik 
varaqasi» b o lag a parvarish kerak b o ‘lgan, am m o o ‘n to ‘rt kalcndar 
kunidan oshm agan, davr uchun bcriladi.
Ish la y o tg a n n o g iro n la rg a v a q tin c h a m e h n a tg a q ob iliy atsizlik
b o ‘y ich a n a fa q a b erish x u su siy atlari
Ishlayotgan 
nogironlarga 
vaqtincha 
m ehnatga 
qobiliyatsizlik 
b o ‘yicha nafaqa, m ehnatda mayiblanish hodisalari yoki kasb kasalligidan 
tashqari, ketm a-k et ikki oydan va kalendar yilda uch oydan oshm agan 
m uddatga beriladi. Ishlayotgan Ikkinchi jahon urushining nogironlariga 
va im tiyozlari jih atd an ularga tenglashtirilgan boshqa nogironlarga, 
Chem obil A E S dag i falokat yoki uning oqibatlarini bartaraf etish b o ‘yicha 
ishlam i bajarish bilan b o g ‘liq sabablarga muvofiq nogiron b o ‘lgan 
shaxslarga v aq tin ch a m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi (m ehnatda 
m ayiblanish hodisalari yoki kasb kasalligidan tashqari) ketm a-ket to ‘rt
236

---

oygacha yoki k alendar yilda besh oygacha bcriladi. A gar ishlayo tgan
nogironning vaqtincha mehnatga layoqatsizligi m ehnatda m ayiblanish 
yoki kasb kasalligi tufayli yuz bersa, n afaq a u to ‘la sog‘aygunga y o k i 
m ehnatda m ayiblanish yoxud kasb kasalligi bilan nogironlik guruhi q a y ta
k o ‘rib chiqilgunga qadar to ‘lanadi. Sil kasallig i oqibatida v aq tin ch a 
m ehnatga qobiliyatsizlik bo ‘yicha n afaqa shaxs to‘la sog‘ay g u n g a
qadar, lekin k o ‘pi bilan o‘n oyga beriladi. X odim sil kasalligi b ila n
qayta kasallanganda yoki sil kasalligi o q ib atid a nogiron deb top ilg and a 
nafaqa ko‘pi bilan olti oyga beriladi.
V a q tin c h a m eh n atg a q o b iliy a tsiz lik b o ‘y icha n afaq a 
to ‘ian m ay d ig an h o lla r
V aqtincha 
m ehnatga qobiliyatsizlik 
b o ‘yicha: 
m ehnat 
haq i 
saqlanmagan ta ’til; bolani parvarishlash b o ‘y ich a ta ’til; ish v aqtin cha 
to‘xtatilgan; xodim ish (lavozim)dan chetlashtirilib, mehnat haqi toMash 
to ‘xtatib qo‘yilganligi sababli ishlam agan; harb iy o ‘quv yoki tekshiru v 
yig ‘im; ishlab chiqarishdan ajralm agan hold a o ‘quv yurtlarida tahsi) 
olish m unosabati bilan berilgan q o ‘sh im ch a ta ’til davrlariga t o ‘g ‘ri 
kelganda, nafaqa to ‘lanmaydi. U shbu davrlarda boshlanib, d av o m
etayotgan m ehnatga qobiliyatsizlik bo ‘y ich a n afaqa xodim ishga chiqishi 
(lavozim ga tiklanishi) lozim bo‘lgan kundan boshlab beriladi.
V a q tin c h a m eh n atg a q o b iliy a tsiz lik b o ‘yicha 
n a fa q a n i to ‘lash fo iz la ri
V aqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik b o ‘y ic h a nafaqa: ishlayotgan 
Ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga; baynalm inal jangchilarga v a 
ularga tenglashtirilgan boshqa shaxslarga; q aram o g ‘ida o ‘n olti y o sh g a 
(o ‘quvchilar o ‘n sakkiz yoshga) yetm agan uch yoki undan ortiq b o lalari 
bo‘lgan xodim larga; Chem obil AESdagi av ariy a oqibatlarini tugatishda 
qatnashgan xodim larga; Chemobil A ESdagi avariy a natijasida radioaktiv 
ifioslanish zonasidan evakuatsiya qilingan v a k o ‘chirilgan qon ho sil 
qiluvchi organlar kasalliklari, qalqonsim on bez va xavfli o ‘sm alar b ilan
bo g ‘liq kasalliklarga chalingan xodim larga; m ehnatda m ayiblanish
237

---

va kasb kasalligi natijasid a vaqtincha m ehnatga layoqatsiz b o ‘lgan 
xodim larga, u lam ing ish stajining davom iyligidan q a t’iy nazar, m e h n a t 
h a q in in g yuz foizi m iq d o rid a hisoblanadi va to ‘lanadi.
Ijtimoiy aham iyatga eg a bo‘lgan kasalliklar b o ‘yicha hisobda turgan 
xodim larga u lar to m o n id a n davlat ijtimoiy su g ‘urta badali to ‘lagan 
davrining (um um iy ish stajining) davom iyligiga bogMiq ravishda: 
um um iy ish staji sak k iz yil va undan ortiq b o ‘lgan xodim larga vaqtincha 
m ehnatga qobiliyatsizlik b o ‘yicha nafaqa m e h n a t h a q in in g y u z foizi 
miqdorida; um um iy ish staji besh yildan sakkiz yilgacha b o ‘lgan 
xodim larga vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik b o ‘yicha nafaqa m e h n a t 
h a q in in g sak so n foizi m iqdorida; um um iy ish staji besh yilgacha 
b o ‘lgan xodim larga vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik bo 'y ich a nafaqa 
m e h n a t h a q in in g o ltm is h foizi miqdorida hisoblanadi va to‘lanadi.
Yuqorida keltirilgan xodimlardan tashqari qolgan xodimlarga: 
um um iy ish staji sak k iz yil va undan ortiq boMgan xodim larga ham da 
yigirm a bir y o sh g a yetm agan chin yetim larga vaqtincha m ehnatga 
qobiliyatsizlik b o ‘y ich a nafaqa m e h n a t h a q in in g sakson foizi 
m iqdorida; u m um iy ish staji sakkiz yilgacha b o ‘lgan xodim larga 
vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik bo‘yicha nafaqa m e h n a t h aq in in g
oltm ish foizi m iqdorida hisoblanadi va toManadi.
H o m ila d o rlik va tu q q a n id a n keyin gi d a v rla rg a
to ‘lan ad ig a n n a fa q a
Hom iladorlik v a tuqqanidan keyingi davrlar ta ’tili sifatida ayollarga 
tuqqaniga qadar yetm ish kalendar kun va tuqqanidan keyin ellik olti 
kalendar kun (tu g ‘ish qiyin kechgan yoki ikki va undan ortiq bola 
tug'ilg an h o lla rd a -y e tm ish kalendar kun) ta ’til beriladi. Hom iladorlik 
va tuqqanidan keyingi davrlar ta’tili jam langan holda hisoblab chiqiladi, 
tu g ‘ishga qadar h aq iq atd a bu ta ’tilning necha kunidan foydalanilganidan 
q at’iy nazar, ay o lg a to ‘liq beriladi. B u ta ’til davri uchun ijtimoiy 
sug‘urta hisobidan n afaq a to ‘lanadi. Hom iladorlik va tuqqanidan keyingi 
davrlar b o ‘yicha n afaqani tayinlash va to‘lash uchun belgilangan tartibda 
rasm iylashtirilgan m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi asos hisoblanadi.
238

---

V a q tin c h a m e h n a tg a q o b iliy a tsiz lik , h o m ila d o rlik v a tu q q a n id a n
keyingi d a v r la r g a n a fa q a h iso b lash
Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik, hom iladorlik v a tuqqanidan 
keyingi davrlarga nafaqa sum m alari barcha hollarda xodim ning haqiqiy 
m ehnat haqidan hisoblab chiqiladi. Nafaqalami hisoblashda asos qilib 
olinadigan haqiqiy mehnat haqiga ish joyidan, sug‘urta badallari undirilib 
to ‘lanadigan jam i mehnat haqi to ‘lovlari kiradi. N afaqalam i hisoblab 
chiqishda hisobga olinadigan m eh n at haqining barcha turlari, shu jum ladan 
m azkur oyda mehnat haqi bilan birgalikda to‘lanadigan oylik m ukofotlar 
ulam ing haqiqatda olingan vaqti b o ‘yicha em as, balki ular hisoblab 
yozilgan vaqt bo‘yicha m ehnat haqiga qo‘shiladi. V aqtincha m ehnatga 
qobiliyatsizlik yoki homiladorlik va tuqqanidan keyingi davrlar ta ’tili 
boshlangan oydan oldingi o‘n ik k i oy davrida olgan va su g ‘urta badallari 
hisoblangan barcha boshqaxodim lar o ‘m iga ulam ing vazifalarini bajargani 
uchun hisoblangan mehnat haqlari va m ukofotlam ing o ‘n ikkidan bir qismi, 
nafaqa hisoblab chiqiladigan oylik m ehnat haqiga qo'shilib, o ‘rtacha oylik 
m ehnat haqi miqdori aniqlanadi. A gar hisoblash uchun u c h o y d an kam
b o ‘lgan davr olinsa, har bir oyda chorak mukofotining u c h d a n b irid an
k o ‘p boM magan qismi hisobga olinadi. A w a lg i yoki jo riy kalendar 
yilida ishga kirgan xodimga vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik yoki 
homiladorlik va tuqqanidan keyingi davrlar ta’tili boshlangunga qadar 
ish davrida boshqa xodimlar o ‘m ig a ulam ing vazifalarini bajargani uchun 
hisoblangan mehnat haqlari va hisoblangan m ukofotlar hisobga olinadi, 
lekin u dastlabki o‘n ikki oyidan k o ‘p boMmaydi va u lam ing yig ‘indisi 
ana shu oylam ing soniga bo'linadi.
Xodim asosiy ish joyidan tashqari o 'sh a yoki boshqa budjet tashkilotida 
yoki xo ‘jalik yurituvchi subyektda o ‘rindoshlik asosida ishlasa, nafaqa 
barcha ish joyidagi umumiy m ehnat haqidan hisoblab chiqiladi.
B ola tu g ‘ilganda b e rila d ig a n n a fa q a n i b e ris h ta r tib i
Bola tu g ‘ilganda beriladigan b ir m artalik nafaqa O ‘zbekiston 
R espublikasi hududida belgilangan eng kam oylik ish haqining ikki
239

---

baravari m iqdorida beriladi. M eh n at haqiga koeffitsient q o ilan ila d ig an
hududlarda nafaqa ushbu koeffitsientlam i hisobga oigan holda belgilanadi. 
Ishlayo tgan ayollarga bola tu g ‘ilganda beriladigan bir m artalik nafaqa 
tegishli ish jo y id an hisoblanadi v a to ‘lanadi. Bolaning onasi ishlam agan 
hollarda nafaqa bolaning ishlaydigan otasi yoki ota-ona o ‘m ini bosuvchi 
shaxslarga hisoblanadi va to ‘lanadi.
Ishlam aydigan va o ‘qim aydigan ota-onalarga bola tu g ‘ilganida 
b eriladigan nafaqa ijtim oiy ta ’m in o t b o ‘limlari tom onidan tayinlanadi 
va to ‘lanadi.
Q o ‘shim cha dam olish k u n i uchun nafaqani berish tartib i
N o g iro n bolasini tarbiyalayotgan ishlovchi ota-onaning biriga 
(hom iyga, vasiyga) bola o ‘n olti y o s h g a to ‘lgunga qadar ijtim oiy su g ‘urta 
m ab lag ‘lari hisobidan bir kunlik m ehnat haqi m iqdorida haq to ‘lagan 
holda o y ig a qo'shim cha bir dam olish kuni beriladi.
D afn etish m arosim i uchun beriladigan nafaqani berish tartib i
D afn etish m arosimi uchun nafaqa xodim yoki uning qaram og‘ida 
b o ‘lgan oila a ’zolari: turm ush o ‘rto g ‘i; o ‘n sakkiz yoshga to ‘lmagan 
yoki v aqtinch a m ehnatga layoqatsiz (yoshidan qat’iy nazar) bolalari, 
aka-ukalari v a opa-singillari; ota-onasi; bobosi yoki buvisi vafot etganda 
beriladi. A yolning hom ilasi tushgan hollarda dafn etish m arosim i uchun 
nafaqa berilm aydi. Xodim vafo t etganda dafn etish m arosim i uchun 
nafaqa, uning oila a ’zolariga y o k i dafn etishni o ‘z zim m asiga oigan 
shaxslarga beriladi. O ilaning v a fo t etgan a ’zosini dafn etish marosimi 
uchun n afaqa ishlovchi xodim ga beriladi.
Ijtim oiy sug‘u rta h iso bid an beriladigan n afaqalarni 
tayinlash va to ‘lash tartibi
N afaqalar xodimning asosiy ish joyidan budjet tashkilotining «Ijtimoiy 
sug'urta b o ‘yicha komissiya»si tom onidan tayinlanadi. Komissiya tarkibi, 
a ’zolari soni va raisi budjet tashkiloti rahbarining buymg‘i bilan tasdiqlanadi.
240

---

Xodimlar vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik muddati tugagandan so'ng 
ishga chiqishining birinchi kunidayoq budjet tashkilotiga vaqtincha mehnatga 
qobiliyatsizlik varaqasini taqdim etishlari kcrak. Mehnatga qobiliyatsizlik 
davom ctayotgan hollarda, navbatdagi m ehnat haqi berilishi vaqti kelganda 
«Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik varaqasi» topshirilishi m um kin. Budjet 
tashkilotida «Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik varaqasi»ning «Tabelchi 
va kadrlar bo'lim i tomonidan to‘lanadi» degan qismlariga zarur m a ’lumotlar 
yoziladi va vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik varaqasi m azkur budjet 
tashkilotining «Ijtimoiy sug‘urta b o ‘yicha komissiya»siga topshiriladi. 
Komissiya har bir «Vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi» bo‘yicha 
to‘Iov am alga oshirilishi lozim b o 'lg an kunlar sonini va m ehnat haqiga 
nisbatan belgilanadigan nafaqa foizi miqdorini belgilaydi, N afaqa foizi 
miqdori nafaqa bclgilash komissiya bayonnomasida va kom issiya raisining 
imzosi q o ‘yilgan «Vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi»da qayd 
qilinadi.
X odim vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasi b o ‘yicha 
nafaqa olish huquqiga ega b o ‘lm agan taqdirda, kom issiya nafaqa 
berm aslik to ‘g ‘risida qaror chiqaradi 
va rad etish 
sabablarini 
vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik varaqasiga qayd etishi kerak 
bo ‘ladi. N afaqa tayinlangandan s o ‘ng kom issiya budjet tashkilotining 
buxgalteriya xizm atiga nafaqa sum m asini hisoblab chiqish va to ‘lash 
uchun belgilangan tartibda rasm iylashtirilgan vaqtincha m ehnatga 
qobiliyatsizlik varaqasini topshiradi. T o ‘lanadigan va to ‘lanm aydigan 
vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik varaqalari, shuningdek, n afaqa olish 
uchun taqdim etilgan barcha hujjatlar budjet tashkilotining buxgalteriya 
xizm atida pul hujjatlariga teng holda, a lo h id a saqlanadi.
B oshqa turdagi sanatoriylarda davolanish uchun beriladigan 
nafaqalam i toMash, xodim sanatoriydan qaytgach ham da bu nafaqa 
sum m asini to ‘lash uchun tum an ijtim oiy ta ’m inot b o ‘lim idan tegishli 
m ablag‘ budjet tashkilotining bank m uassasasidagi depozit subschyotiga 
kelib tushgandan so ‘ng amalga oshiriladi.
H om ilad orlik va tuqqanidan k e y in g i d av rlar n afaq asi tu g ‘ish dan
oldin am alda foydalanilgan k u n larn in g sonid an q a t’iy n azar, t a ’tiln in g
16