B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

xro-
matik
va 
axromatik
turlarga b o 'lin a d i. O q va qora rangdan b oshq a 
biron tusga ega b o 'lgan h a m m a ranglar xro m atik ranglar qatoriga 
kiradi. Y a ’ni m uay y an rang tusiga ega b o 'lg an , tabiatdagi — qizil, 
zangori, sariq ranglar va ular a ra lash m a sid a n hosil bo'lib, m a ’lum
bir rang tusini ifodalovchi ranglar 
xromatik ranglar
deyiladi.
H a r bir xro m a tik rang uch xossaga ega bo'ladi:
1. R ang tusi — rangning o 'z k o 'rin ish i, o d a m ko'ziga b e ra d i­
gan jilosi, sh u n g a k o 'ra biz uni qizil, k o 'k , zangori, sariq, yashil, 
binafsha va b o s h q a n o m la rd a ataym iz.
2. R ang yorqinligi — rangdagi yoru g 'lik ni qaytarishi, y a ’ni 
yorug'likni o 'z id a k o 'p yoki oz aks ettirishidir. Bu ran gn ing o c h -
to'qligidir. Agar narsada yorug 'lik k o 'p aks etsa, biz narsadagi 
rangning past darajadaligini k o 'ram iz. U och yashil, o c h sariq, 
o ch qizil ko 'rin a d i. Agar narsadagi yorug'lik oz aks etsa, u n d a
narsaning rangi t o 'q bo 'lib k o 'rinad i.
3. Rang to'yinganligi — narsa sirtidagi ranglarning tiniqligi, 
rangdorligi, sofligining ifodalanishidir.
A gar s o f b o 'y o q n in g k uchi ortsa, ran gn ing to 'y in g a n lig in i 
ko'ram iz. A gar biron xrom atik rang ustidan kulrang tus berilsa, 
und a bu ran g n in g ravshanligi, rangdorligi yoki rang jilosi albatta 
pasayib ketadi.
95

---

M a ’lu m k i, o q va q o ra rangni b ir-b irig a q o 's h is h asosida 
j u d a k o ‘p bir tusdagi, a m m o b ir- b ir id a n farq qiluvchi rang lar 
olinadi.
F a q a t y o r u g i i k n i y u tis h va q a y ta r is h i b ila n b i r - b i r i d a n
farqlanuvchi ranglar 
axromatik ranglar
deyiladi.
A x ro m atik rang aloh ida bir tusga ega em as, u faqat t o 'q , 
o c h ro q , o c h , j u d a o c h ( y a ’ni rangsiz) ligi bilan farq lan u v c h i 
ranglardir. D e m a k oq, qo ra va shu ikki ran g d an hosil b o 'lu vch i 
ranglarning h a m m a s i axro m atik ranglar turiga kiradi. Bu ranglar 
t o 'q qora, q ora, o c h qora, q o ram tir, ju d a och qora va h o ka z o
ranglardan iboratdir.
R a n g s h u n o s l i k d a