Zbekiston respublikasi a. Navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Musiqa 
savodi-
musiqa 
ta’limi tizimidagi muhim jarayon 
hisoblanadi. O’quvchilar musiqa tinglash, qo’shiq kuylash ko`nikma, 
malakalarni nazariy bilimlar bilan uyg’un o’zlashtirgandagina ta’lim haqiqiy 
bilim olish maqsadini va mohiyatini ifoda etadi. Nazariy bilimlar faqat nota 
yozuvi bilan bog’liq qoidalarni o’rganishdan iborat bo’lib kolmay, 
o’quvchilarning umumiy bilim saviyasini tarkib toptiruvchi bilimlar 
majmuasini tashkil etadi. Musiqaning asl mazmuni, mohiyatini tushunib 
olishga yordam beradi, notaga qarab kuylash (varaqdan kuylash) malakalarini 
hosil qilish hamda vokal-xor qobiliyatni o’sishiga olib keladi. Ovozlarni aniq 
talafo’z qilish, tovush hosil qilish, ishlatish, nafas olish, sarflash, ko’p ovozda 
kuylash malakalarini shakllantiradi. Musiqa savodini o’rganishda quyiladigan 
asosiy metod-talab dars jarayonida olingan musiqiy-nazariy bilimlarni 
boshqa faoliyatlarda-qo’shiq kuylash, musiqa tinglash va musiqaga ritmik 
jo’r bo’lishda qo’llay olishdan iborat. Har bir faoliyat o’quvchilar 
kuylayotgan, jo’r bo’layotgan yoki tinglayotgan asarlarning qaysi tonlikda 

---

18 
yozilganligi, asarning tempi, ulchovi va ritmi, shakli, dinamik belgilari 
kabilarini aniqlashlariga to’g’ri keladi. Mana shu jarayonda musiqa savodiga 
doir bilimlarga tayanib ish tutiladi. 
Musiqiy-nazariy bilimlar sayoz va tizimli olib borilmagan holatda 
o’quvchilarni musiqani to’laqonli idrok etishlariga erishib bo’lmaydi. 
Nazariy ma`lumotlarni berishda ularni kuylayotgan, o’rganilayotgan (kuylash 
uchun tanlangan) asarlar misolida tushuntirish, ko`rgazmali va texnik 
vositalardan foydalanish yaxshi natija beradi. Musiqa savodi faoliyatida turli 
musiqiy terminlar, atamalar, intervallar, alteratsiya belgilari, dinamik 
belgilar, oddiy musiqa shakllari va janrlari, major, minor ladlari haqidagi 
tushunchalar berib boriladi. Bu tushunchalar oddiydan murakkabga qarab 
o’zviylik va o’zluksizlik tamoyili asosida olib boriladi. 
Musiqa darslarining boshlang`ich sinflarda qo’llaniladigan musiqali 
ritmik harakatlar bajarish va bolalar cholg’u asboblarida jo’r bo’lish 
faoliyatlari asosan o’quvchilarni psihologik xususiyatlariga ko’ra dars 
davomida ularni diqqat va faolliklarini ushlab turish, darsga qiziqishlarini 
ustirish, uyinga moyillik xususiyatlariga ko’ra darsni o`yin elementlarini 
qo’llab qiziqarli o`tishini ta’minlash, shu jarayonda ularda ritmni his etish, 
musiqaga jo’r bo’lish, sozlanish, musiqa asarlarini harakterini anglash va 
shunga mos harakatlar bajarish ko`nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. 
Umuman olganda musiqa darsida belgilangan pedagogik maqsad va 
vazifalar, musiqiy faoliyatlar o’zviy yaxlitlikda olib borilganda o’quvchilarda 
musiqiy-nazariy bilim, tushuncha va zarur ko`nikma, malakalarni 
shakllantirish jarayoni samarali kechadi. 
Bu jarayonda quyidagi omillar rivojlanadi: 
1.Musiqiy qobiliyatlar rivojlanadi;
2.Musiqani idrok etish malakalari o’sishiga erishiladi; 
3. Vokal-xor kuylash malakalari riovjlanadi; 

---

19 
4. Musiqani elementar nazariy qoidalari o’rganiladi; 
5. Turli janr, uslubdagi, xalq musiqa ijodi (folklor, mumtoz, maqom), 
zamonaviy (estrada, vokal, xor, ansambl, orkestr, simfonik musiqa, opera, 
balet) bilan tanishish, ular haqida muayyan tushuncha va tasavvurga ega 
bo’lishlariga erishiladi. 
6. Musiqaga ritmik jo’r bo’lish, unga muvofiq harakatlar qilish bilan 
ijrochilik qobiliyatlar rivojlanishiga zamin yaratiladi. 
7. Musiqiy-nazariy bilimlarni o’zlashtirish jarayonida o’quvchi shax-
sida ijodiy tafakkur, umumiy olganda musiqa madaniyati shakllanadi. 
8. Musiqiy asarlarning g’oyaviy-badiiy mazmuni vositasida o’quvchi-
yoshlarda milliy g’oya va mafko’raga mos musiqiy dunyoqarashni 
shakllantirish, estetik va axloqiy tarbiyani amalga oshirishga erishiladi. Bu 
esa zamonaviy ta’lim-tarbiya oldiga quyilayotgan talab va vazifalar mazmuni 
va mohiyatiga xosligi bilan muhimdir.