O’t oldirish tizimidagi ishchi jarayon ish o`tkazishdan maqsad

Laboratoriya ishi № 6
O’T OLDIRISH TIZIMIDAGI ISHCHI JARAYON


Ish o`tkazishdan maqsad:
1. O’t oldirish tizimidagi ishchi jarayonini o`ziga xos tomonlarini o`rganish.
2. O’t oldirish tizimidagi ishchi jarayonini o`rganish va sinov natijalarini tahlil qilish.

O't oldirish sistemasida sodir bo’ladigan jarayonlarni uch bosqichga bo’lish mumkin:

1) uzgich kontaktlari tutashishi va o’t oldirish g’altagining birlamchi chulg’amidi
tokniig ortmb borishi;
2) uzgich kontaktlariiiig uzilishi va o’t oldirish g’altagining ikkilamchi
chulg’amida yuqori kuchlanish indukiiyalanishi;
3) o’t oldirish shamlari alektroshlari orasida uchqunli razryad hosil bo’lishi.
Bu uch bosqichni batafsil ko’rib chiqamiz.
Birinchn bosqich.Uzgich kontaktlari tutashganda akkumulator batareyasining
kuchlanishi - i, birlamchi tok - 1 ni hosil qiladi va u kuynoagi zanjir bo’yicha
utasi (3.5.-a-rasm):

3.5-rasm Kontaktli o’t oldirish sistemasining ishlash sxemasi

akkumulator batareyasining musbat qutbi - qo’shimcha qarshilik

- o’t oldirish g’altagining birlamchi chulg’ami - uzgich kontaktlari K - massa -
akkumulator batareyasining manfiy qutbi. Kirxgofning ikkinchi qonunnga k^ra:
1 /+ ye, • //? . (3.1) 4
Bunda, Ya * Ya, + Y -birlamchi zanjirningumumiy qarshiligi ; /?(-birlamchi
chulg’ami qarshiligi ; qo’shimcha karshilik; Ye, - birlamchi chulg’am o’ramlarida
,induksiyalangan uzinduksiya EYuK.
Bu ifodani (3.1) ga qo’ysak, birlamchi tok o’sish jarayonining differensial
tenglamasi hosil bo’ladi:
Bu differensial tenglama yechilsa, kuyidagi
ifoda hosil bo’ladi:Ya- o
(3.2)
Demak, uzgich kontaktlari ulangan holda birlamchi tok eksponenta bo’ylab ortib,
o’zining maksimal - b a r q a r o r qiymatiga intiladi (3.7 -a rasm): .
A
3.5.-rasm. Kontaktli O’t oldirish sistemasyaning ishlash sxemasi
I k ki nch i b o sq i ch . Uzgich kontaktlari birlamchi tok o’zining maksimal qiymatiga
erishishi uchun zarur bo’lgan g vaqtdan kamroq- (t vaqt davomida tutashgan holda bo’ladi.
Shuning uchun, uzgich kontaktlari uzilish onida birlamchi tok uzilish toki / deb ;
yuritilsagina qiymatga erishadi va u birlamchi tokning maksimal qiymatidan kam
bo’ladi 5 / ,
Uzgich kontaktlari uzilgvnsai keyin o’t oldirish g’altagining birlamchi zanjir
induktivlikka, S ,sigimga va Ya qarshilikka ega bulgai tebranish konturi hosil
bo’ladi. Natijada, bu kontur kondensatornda su nuvchntebranma razryadlanish sodir
bo’ladi va o’t oldirish g’altagining magnit maydoniga qoplangan energiya kontur
qarshiligi Y da chikadigan joul' issikligiga sarf bo’lguncha birlamchi tok / xam
bir necha davr davomida tebranadi.
Ikkilamchi chulg’am xam ikkilamchi zanjir sigimi S2 (ya'ii, yuqori vol'tli
kuchlanish utkazgichlari va ikkilamchi chulg’am uramlarining sigimi) bilan
ikkilamchi.tebranish konturini tashkil kilib, u bevosita birlamchi tebranish
konturiga boglangan. Shuning uchun, birlamchi chulg’amdagi magnit okimining xar
bir uzgarishi ikkilamchi chulg’amda uziksuksiya EYuKi induksiyalanishiga olib keladi.
Agar o’t oldirish shami elektrodlari orasidagi tirkish uchqunli razryad hosil
bulmaydigan darajada kattalashtirilsa, ikkilamchi chupgamda hosil bo’lgan yuqori
kuchlanish 1/} xam, birlamchi tok / kabi bir necha sunuvchi tebranish sodir qiladi
(3.6-b-rasmdagi punktir chiziklar).
O’t oldirish gaptagi avj oldirishi mumkin bo’lgan ikkilamchi kuchlanishning
maksimal klymatini, tebranish jarayonidagi energiyalar balansiga kura aniklash
mumkin. Uzgich kontaktlari uzilish onidan oldin, birlamchi tok - uzilish toki 1u
qiymatiga erishadi va o’t oldirish g’altagining magnit maydonida i / 2 ga teng
energiya to’planadi.Uzgich kontaktlari uzilgandan keyin, yuqorida kursatilgandek (3.6. -
raem), byrlamchi tok g kosinusoida bo’ylab kamayadi, ikkilamchi kuchlanish 11g esa,
sinusoida bo’ylab usa boshpaydi. Birlamchi tok nolgacha kamaygassa, magnit maydonning
hamma energiyasi S ( va S g sigimlarning elektr maydon energiyasiga o’tadi va bu
vaqtida birlamchi va ikkilamchi kuchlanishlar o’zining maksimal qiymatiga erishadi.
Demak, ushbu vaqt uchun energiyalar balansi tenglamasi (tebranish konturlaridagi
energiya ieroflarini hisobga olmaganda) quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: