Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш

3.4. Инсон экологиясида ижтимоий ва ҳаётийликнинг моҳияти 
Фан ва техниканинг ривожланиши инсон ҳаѐти билан узвий боглиқ булган 
ижтимоий-биологик муаммоларни ва ҳаѐт эхтиѐжларини тадқиқ этишдаги 
муваффақиятлар «Ижтимоий экология» муаммоларини соф назарий тахдил қилишдан 
амалий равишда куриб чикишга утиш вазифасини қуйди. Инсон экологиясида 
ижтимоийлик билан биологиявийликнинг узаро богликдиги меҳнатнинг барча 
элементларида, предметлари ва воситаларида, алоҳида ишчи кучида, меҳнат 
фаолиятининг узида ва унинг барча хатти-хдракатида намоѐн булади. Меҳнатнинг ана 
шу элементларидан ҳар бири инсон антогенезида организмнинг ижтимоий-биологик 
ривожланиши ижтимоий сабаб асосида руй беришига таъсир курсатади. Масалан, 
истеъмол қийматларини яратиш инсоннинг ижтимоий-биологик ва ижтимоий ҳаѐт 
кечиришини бирлаштириш ва таъминлашнинг зарур шартидир. Меҳнатнинг ягона 
жараѐнини мавҳум ва аниқ меҳнатга ажратишда инсондаги ва унинг меҳнат 
фаолиятидаги ижтимоийлик ва ижтимоий биологиявийлик диалектик алоқасининг энг 
муҳим куринишидир. Барча омиллар биргаликда ѐки алоҳида-алоҳида ишлаб чиқариш 
усули, базис, устқурманинг узаро муносабатлари ва уларнинг иктисодий, 
РОЯВИЙ 
ва 
ижтимоий-биологик одамлар ҳаѐти фаолиятининг муайян даражаларида алоқаларига 
жиддий таъсир курсатади. «Инсон-жамият-табиат» тизими доирасида инсон 
экологиясида ижтимоийлик ва биологиявийлик узаро таъсирининг куйидаги даражалари 
ажратиб курсатилади: регионал, тармоқ, корхона ѐки меҳнат жамоаси таркиби, иш жойи, 
меҳнат фаолияти ва унинг турли куринишлари барча даражалар учун ҳал қилувчи 
ижтимоий омил ҳисобланади. «Инсон организми «меҳнат меъѐрини» белгилаб бориб, 
меҳнат сифати ва микдорига, унинг йуналиши ва давомийлигига, иш вақти ва буш 
вактидан фойдаланишга узлуксизўзмуносабатини билдириб туради. «Меҳнат меъѐри»ни 
белгилашдан 
утиш 
эса, 
инсоннинг 
х^ам 
ижтимоий, 
ҳам 
биологик 
ривожланишидаўзизини крлдиради» деб таъкидлашади эколог олимлар ҚЕ. Тарасов ва 
Е.ҚЧерненколар. 
Фан ва техника таракдиѐти ютукдари фаол кулланиладиган барча ижтимоий 
тизимларда инсон экологиясидаги ижтимоийлик ва биологиявийлик Ўртасида 
зиддиятлар мавжуд булади. Бу зиддияттлар фан-техника ютукдарини кудлат, меҳнатни 
такомиллаштириш ҳамда инсонийлаштирилишига караб бартараф этилиши ѐки таъсир 
доирасини камайтириши мумкин.