O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

 
Rasm 45. OIV genomini tuzilishi (SSV ni № 81 buyrug‗idan). 
 
Epidemiologiyasi. 
Hozirgi davrda OIV-infeksiyasi bilan kasallanish 
pandemiya ko‗rinishini olmoqda. BMT mutahasisslarini bergan ma‘lumotlariga 
ko‗ra, XX asrda planetamizda OIV-infeksiyasi yuqtirganlar soni 34 milliondan 
ortgan bo‗lsa, bulardan 16,3 millionga yaqini o‗lgan deb baholanmoqda
. 
G‗arbiy 
Yevropada kasallanish nisbatan past, lekin ba‘zi bir davlatlarida kasallikni 

---

276 
yuqtirish 100 000 axoliga 20-30 ta, Rossiyada bu ko‗rsatkich 41,2 ni tashkil qilib, 
hisobga olinganlar soni 60 000 tadan ortganligi ma‘lum. Afrikada kasallanish va 
kasallikni yuqtirishni baholash qiyin. Dastlabki ma‘lumotlarga qaraganda, AQSh 
ga nisbatan Afrika qit‘asida kasallikni tarqalishi tezroq, bunga sanitariya 
madaniyatini pastligi, venerik kasalliklar, milliy udumlar ta‘sir qiladi. Ba‘zi bir 
Afrika davlatlarida (Zair, Keniya) katta yoshdagi aholi orasida virus tashuvchilik 
10-20%, ba‘zi shaxarlarida kasallanish 1000 ta aholiga 1 tani tashkil qilmoqda. 
Ba‘zi pessemistik bashoratlar bo‗yicha, yaqin yillarda Afrikani ba‘zi davlatlarida 
kasallikni yuqtirish 50% dan ortishi mumkinligi aytilmoqda. Tug‗ish yoshidagi 
ayollar 50% gacha OITS bilan kasallanishi va 5% bolalarni tug‗ilgandan keyin 2 
yil davomida kasallikni belgilari paydo bo‗lishi kutilmoqda. Yomon bashorat 
bo‗yicha keyingi 10 yillikda kasallikni yuqtirish 70% ga, xar 4 tadan 1 ta tug‗ilgan 
bolani OITS bilan kasallanishi kutilmokda. 
OIV epidemiyasi Afrikada bolalar va onalar o‗limini ortishiga sabab bo‗ladi 
degan fikrlar bor, katta yoshdagi bolalar orasida sog‗lomlik ko‗rsatkichi 
yomonlashadi, bular aholi ko‗payishini kamaytiradi. OIV tarqalishi bo‗yicha eng 
past ko‗rsatkich (0,3% dan past) Markaziy Osiyo va Kavkaz Respublikalarida, 
lekin kasallikni yuqtirish ortib bormoqda.
2000 yil o‗rtalarida Qozog‗istonda OIV 3600 dan ortganligi ro‗yxatga 
olingan, OIV ni Kozog‗istonda yashovchilarga nisbatan ko‗rsatkichi 2001 yilda 
19% bo‗lsa, 2003 yilda 24% gacha ortgan. Qirg‗izistonda epidemiya nisbatan past 
bo‗lib, asosan Osh oblastida va Chuy oblastining 2 (Jayil, Issiqkata) tumani va 
Bishkek shahrida kuzatilgan. Kavkazdagi yangi tekshiruvlar OIVni Ozarbayjonda 
ko‗pligini ko‗rsatdi.
Keyingi yillarda butun dunyoda bo‗lgani kabi, Respublikamizda ham OIV-
infeksiyasini aholi o‗rtasida keng tarqalishi havfi ortmoqda. 
O‗zbekiston OIV infeksiyasi tarqalishi darajasi past bo‗lgan mamlakatlar 
sirasiga kiradi. 2003-2005 yillarda Respublika aholisining turli guruhlari tekshiruvi 
natijalariga ko‗ra, OIV infeksiyasini homilador ayollar, qon donorlari va jinsiy 
aloqa yo‗li bilan yuqadigan infeksiyalar bilan kasallangan kishilar orasida 

---

277 
tarqalganligi darajasi nisbatan barqaror edi, bu hol epidemiya generallashgan (keng 
tarqalgan) bosqichga yetmaganligidan dalolat berar edi. 19 yoshgacha bo‗lgan 
yoshlar orasida OIV/OITS bilan kasallanish hollari ham qayd etilgan. Yoshlar 
tomonidan xavfli xulq-atvorlar sodir etilishi darajasining yuqoriligi, va buning 
natijasida giyohvand moddalar iste‘mol qilish va jinsiy aloqa yo‗li bilan yuqadigan 
infeksiyalar sonining ko‗pligi OIV-infeksiyasi epidemiyasining rivojlanishi uchun 
shart-sharoitlar borligidan dalolat beradi. 
OIV – 
epidemiologik nuqtai nazardan, o‗ta xavfli guruhdagi antroponoz 
kasalliklardan xisoblanadi. Kasallik manbai bo‗lib virus yuqtirgan kasallikni 
hamma klinik shakllari va virus tashuvchilar bo‗lib xisoblanadi. Virus nafaqat 
qonda, birinchi navbatda spermada, hamda menstrual ajralmasida, vaginal 
sekretda katta konsentratsiyada bo‗ladi. Bundan tashqari, OIV ko‗krak sutida, 
so‗lakda, yosh va serebral suyuqliklarda, xar-xil to‗qimalar bioptatida, terda, 
siydikda, bronxial suyuqlikda va najasda bo‗ladi. Eng yuqori epidemiologik havf 
qon, sperma va vaginal sekret hisoblanib, bir qismi yuqtirish uchun yetarli bo‗ladi.