O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

(etiotrop terapiya).
Antibiotiklarning qo‗llanishi yuqumli kasalliklarni davosi tarixida yangi 
davrni ochib berdi. Antibiotiklar tufayli o‗latning o‗pka shakli bilan og‗rigan 
bemorlarni muvaffaqiyat bilan davolash imkoni tug‗ildi (ilgari o‗latning o‗pka 
shakli bilan og‗rigan bemorlarning hammasi o‗lar edi). Shuningdek, boshqa 
yuqumli kasalliklardan (qorin tifi, toshmali tif, meningit va boshqalardan) o‗lish 
hollari sezilarli darajada kamaydi. 
Hozirgi vaqtda juda kup antibiotiklar turi ishlatilmoqda va ular yuqumli 
kasalliklarga davo qilishda shifokorlarga kuchli qurol bo‗lib xizmat qilmoqda. 
Ammo, ba‘zan yetarli zaruriyat bo‗lmagan hollarda ham antibiotiklarni huda-
behuda ishlatish hollari uchrab turishini kezi kelganda aytib o‗tmoq kerak. 
Antibiotiklar va umuman hamma ximioterapevtik preparatlar patogen 
mikroblarni o‗ldirmaydi, balki faqat ularning ko‗payishi va rivojlanishini to‗xtatadi 
yoki sekinlashtiradi, ya‘ni
bakteriostatik ta‘sir ko‗rsatadi. Organizmni patogen 
mikroblardan tozalash, bemorning kasallikka qarshi tabiiy himoya kuchlariga 
bog‗liq. Demak, antibiotiklar va boshqa ximioterapevtik dorilar patogen mikroblar 

---

28 
ko‗payishini to‗xtatib yoki susaytirib, bemor organizmining sog‗ayib olishi uchun 
unga qulay sharoit tug‗dirib beradi. 
Antibiotiklar bilan davolashda quyidagilarga e‘tibor qilish kerak: a) kasallik 
qo‗zg‗atgan mikrobni ajratib olib, uning antibiotikogrammasini o‗rganish; b) o‗sha 
patogen mikrobga eng kuchli ta‘sir etadigan antibiotikni tanlash; v) davolashni 
kechiktirmay boshlash va o‗z vaqtida to‗xtatish; g) zarur bo‗lgan paytda bemorga 
bir vaqtda bir necha antibiotik buyurish.
Antibiotiklar va umuman hamma ximioterapevtik dorilar ta‘sirida mikrob 
hujayrasidagi kimyoviy jarayonlar va moddalar almashinuvi izdan chiqib, tirik 
mavjudotga hos hamma jarayonlar buziladi va natijada u ko‗payishdan to‗xtaydi 
yoki faolligi susayadi. Turli dorilar turlicha ta‘sir qiladi. Masalan, sulfanilamidlar 
bakteriya hujayrasining oziqlanish jarayonini buzadi va uning rivojlanishini 
to‗xtatadi (bakteriostaz). Penitsillin aminokislota, oqsil va nuklein moddalar 
almashinuvini izdan chiqaradi. Streptomitsin mikrob hujayraning nafas olishini, 
levomitsetin esa moy kislotalari sintezini buzadi. 
Aitibiotiklar va boshqa ximioterapevtik dorilar bakteriostatik ta‘siri mikroblar 
toksinlari kamayishi bilan ham namoyon bo‗ladi. Bu esa bemor organizmiga 
o‗zining himoya vositalarini safarbar qilish uchun qulay sharoit tug‗diradi. 
Masalan, o‗latning o‗pka shaklida mikroblar shu darajada shiddat bilan 
ko‗payadiki, bemor organizmi o‘zining himoya mexanizmlarini safarbar qilib 
ulgurmasdanoq, kuchli toksin ta‘sirida halok bo‗ladi. 
Bemorga streptomitsin va sulfanilamid katta dozalarda berilganda o‘lat 
tayoqchalarining ko‗payish sur‘ati kamayadi va bemorning halok bo‗lish muddati 
orqaga suriladi (R.N.Jukov-Verejnikov). Ana shu vaqtda organizm o‗z himoya 
vositalarini safarbar qilishga ulguradi va ko‗pincha o‗lat mikroblarini halok qiladi va 
juda og‗ir va murakkab kurashda g‗olib chiqadi.