O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Папула
пустулага
айланмоқда

Пустула
ярага
айланади

Бўйин лимфа тугуни
яллиғланган

Беморнинг
аҳволи
оғир – ўмров ости
венасига
катетер
қўйилган
Rasm 44. Sibir yarasida yarani rivojlanishi (kaf. tablitsasidan). 
Isitma va yuqori intoksikatsiya alomatlari 5-6 kungacha saqlanib turadi. So‗ngra 
tana xarorati me‘yoriga kelib, bemorning ahvoli yaxshilanadi, yara ham qayta 
boshlaydi: avval shish kamayadi, 2-3-hafta ohirida qora qo‗tir ko‗chib, o‗rnida 
chuqur chandiq paydo bo‗ladi. Kuydirgining teri shakli og‗ir kechganda 
kasallikning 
ikkilamchi septik
shakli rivojlanishi mumkin. 
Kuydirgining birlamchi septik shakli asosan infeksiya og‗iz orqali, yoki havo-
chang yo‗li bilan yuqqan hollarda rivojlanadi. Septik shakli juda kam uchraydi. 
Kasallik alomatlari shiddat bilan rivojlanadi. Bemor eti uvishib, qaltiraydi, xarorati 
tezda 39-40 °C darajagacha ko‗tariladi, yurak urishi va nafas olishi tezlashadi. 
Intoksikatsiya belgilari tez kuchayib borib, ayrim bemorlarda infeksion-toksik 
shok holati yuz beradi. Shuningdek, bemorlarda ko‗kragida sanchiq, kuchli yo‗tal 
va qon aralash balg‗am ajralishi kuzatiladi. Rentgenologik tekshiruvda 
pnevmoniya va ekssudativli plevrit aniqlanadi. Ba‘zi bemorlarni qornida keskin 
qattiq og‗riq paydo bo‗ladi, ko‗ngli aynib, qon aralash qusadi va qon aralash ichi 
ketadi. 
Ko‗pchilik 
bemorlarda 
gemorragik 
alomatlar 
va 
ayrimlarda 
meningoensefalit alomatlari ham kuzatiladi. 

---

256 
Kuydirgining septik shaklida, o‗pka yoki ichak tizimining ko‗p yoki oz 
jarohatlanishiga qarab, kasallikning o‗pka yoki ichak turlari ham farqlanadi. 
Kuydirgining ichak turi infeksiya og‗iz orqali yuqqanida yuzaga keladi. 
Kasallik qorinda, ba‘zan belda o‗tkir, ayrimlarida juda kuchli og‗riq bilan 
boshlanib, tezlikda safro va qon aralash qusish, hamda qon aralash ich ketishi 
qo‗shiladi. Bemorning ahvoli tez og‗irlashib, tana xarorati 40-41°C darajagacha 
ko‗tariladi, intoksikatsiya alomatlari kuchayib boradi va nihoyat infeksion-toksik 
shok rivojlanishi va yurak-tomirlar faoliyatini buzilishi natijasida o‗lim ro‗y 
beradi. Kasallikning o‗pka turi infeksiya nafas yo‗li orqali yuqqanida yuzaga 
keladi. Bunda bemor eti junjikib, tana xarorati ko‗tariladi, tumov, ko‗krak va nafas 
qisilishi, yo‗tal va hansirash singari alomatlar avj oladi. Yo‗tal kuchli bo‗lib, ko‗p 
miqdorda qon aralash, ko‗pikli balg‗am ajraladi. Tekshirib ko‗rilganda 
pnevmoniya va ekssudativ plevrit aniqlanadi. Kuydirgining bu turi ham juda og‗ir 
intoksikatsiya, infeksion-toksik shok va yurak-tomir faoliyatining keskin buzilishi 
bilan kechadi va ko‗pincha 2-3 kun ichida bemorning o‗limi bilan yakunlanadi. 
Kasallikning septik turini o‗tkazayotgan bemorlar atrofdagilar uchun juda katta 
havf tug‗diradilar. Chunki ularning chiqindilarida (balg‗am, nafas, qusuqlari) va 
qonida kuydirgi mikrobi juda ko‗p miqdorda bo‗ladi.