O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Epidemiologiyasi
. Bezgakka uchragan bemor parazit tashuvchi infeksiya 
manbaidir. Odam va uy hayvonlari qoni bilan oziqlanadigan va o‘z tuxumini iliq 
suv havzalariga qo‗yadigan urg‗ochi chivin kasallik tarqalishiga sabab bo‗ladi. 
Kasallik o‗tgandan so‗ng odam organizmida uzoq davom etmaydigan 
nosteril, plazmodiy turiga, beqaror immunitet hosil bo‗ladi. Kasallikka tabiiy 
beriluvchanlik boshqa kasalliklar kabidir. 
Patogenezi.
Odamni chivin chaqqanda qo‗zg‗atuvchi qonga sporozoitlar 
ko‗rinishida tushadi. Sporozoitlar eritrotsitlarga o‗tib, jinssiz rivojlanish bosqichiga 

---

229 
o‗tadi va bezgak hurujlariga sabab bo‗ladi. Jinsiy rivojlanish bosqichida Anopheles 
chivini me‘dasida hosil bo‗lgan sporozoitlar chivinning so‗lak bezlariga o‗tadi, 
chivin odamni chaqqandan keyin, u odamning qoniga tushib, kasallikni yuqtiradi. 
Klinikasi. 
Kasallikning inkubatsion davri tropik bezgakda 9-16 kun, to‗rt 
kunlikda 3-6 hafta, uch kunlikda 7-21 kun. Qisqa prodromal davrdan so‗ng, titroq, 
et junjikishi bilan boshlanadigan tipik bezgak huruji paydo bo‗ladi; xarorat 40-
41°C gacha ko‗tariladi, dumg‗azada og‗riq paydo bo‗lib, bemor qayt qiladi. Isitma 
6-8 soat o‗tgandan so‗ng, tezda pasayadi, bemor terlaydi. 
Keyingi huruj birinchi huruj boshlanishiga nisbatan 48 coatdan (uch kunlik 
bezgakda) so‗ng yoki 72 soatdan so‗ng (to‗rt kunlik bezgakda) boshlanadi. Jigar, 
ayniqsa taloqning kattalashishi bezgak uchun hos belgilardir. Tropik bezgak 
kasallikning birmuncha og‗irroq turi xisoblanadi. Kasallikda isitma xuruji qisqa 
yoki davomli (2-12 soat) bo‗lishi mumkin. Lab terisida gerpetik toshmalar paydo 
bo‗lishi mumkin. 
Periferik qonda, ayniqsa yosh bolalarda eritrotsitlar soni kamayib, 
gemoglobin miqdori tushib ketadi, turli ko‗rinishdagi leykopeniya yuzaga keladi, 
monotsitoz paydo bo‗ladi. 
Tropik bezgakda tana xarorati bezgakning boshqa xillaridagi kabi ba‘zan 
uzoqroq davom etishi, me‘da-ichak va buyrak faoliyatining buzilishi, talvasa, 
komatoz holatlari kelib chiqishi mumkin. Qayta-qayta xurujlardan keyin jigar va 
taloqning, terining yengil subikterikligi ko‗rinishi mumkin. Kasallik og‗ir kechgan 
hollarda nefrotik sindrom yuzaga keladi. 
Bezgak komasi kasallikning eng og‗ir asoratlaridan xisoblanadi.