Халцаро бобур фонди

К ў п у озга Тангридир бергучи,
Б у даргоҳда йўқтур киш ииииг кучи.
„К ам мин ф и а т и н қ о л и л а т и н гола- 
бат ф иатан касиротан б и и з н и л л а ҳ “ (Тар- 
ж и м а с и : Х у д о н и н г а м р и б и л ан к и ч и к
гу р у ҳ н и н г к а т т а гуруҳ у стидан галаба 
қ и л га н ҳ о л атл ар и оз эмас).
Ғаним ногора овозини эпш тиб, биз- 
нинг олга ю р ган им изн и билди, сароси- 
мага туш иб, қо ч иш йў л и ни тутди. Танг- 
ри қ ў л л а д и , ё в н и қ о ч и р и б , Қ а н д а ҳ о р
сари юриб, Ф аррухзод б екни нг, ҳозирги 
вақ т д а н и ш о н ҳам қ о л м аган чорбогига 
к е л и б т у ш д и к . Ш о ҳ б ек ва М у қ и м ш у 
қ о ч ган л ар и ч а , Қ андаҳор қ а л ъ а с и г а ки р а 
о л м а д и л а р . Ш о ҳ б е к Ш о л ва М а с т у н г 
т а р а ф г а ч и қ д и . М у қ и м З а м и н и Донар 
тар аф и га кетди. Қ ўргонни ҳим оя к ил и ш - 
га бирор одам қо л д и р м аган эди.
Қулибек арғуннинг ака-укасидан мен- 
га ихлос ва с а м и м и я т л а р и м а ъ л у м бўл- 
ган А ҳмад А ли тархон аа бош қалар қур- 
гонда эдилар. Улар мен билан келиш иб, 
а к а -у к а л а р и н и н г ж они га ом онлик сўра- 
д илар. Б у л а р и н о я т и м и зд ан б аҳ р ам ан д
бўлиб, қилган илтим ослари ам алга оши- 
рилди. Қўргоннинг Мошур дарнозасини 
о ч д и л а р . Э л н и н г б е б о ш л и г и н и ў й л а б , 
бош қа дарвозалар очилмади. Ушбу очил- 
ган дарвозага Ш ирим бек ва Ё ракбек та- 
йин қ и л и н д и . Узим бир неча хос киш и- 
л а р и м б ил ан к и р и б , бебош о д а м л а р н и
қ ай та р и б , сиёсат учун б и р -и к к и т а с и н и
ў л и м г а б у ю р д и м . А в в а л М у қ и м н и н г
Т о ш қ ў рго н даги х ази н аси га бордим. Аб- 
д ур аззо қ мирзо мендан и л га р и р о қ келиб 
ту ш ган экан.
А бдураззоқ мирзога х ази н ад ан бирор 
нарса ин о ят қ и л и б , бу х а зи н ан и н г усти- 
га Дўст Н осирбекни, Қул Б о язи д ошпаз- 
ни ва ҳисобчилардан М уҳам м ад бахши- 
ни тай и н л ад и м .
У ердан ўтиб, а р к к а бордим. Шоҳ- 
бек хази наси нин г назорати ва ҳисобини 
олиш учун Х о ж а М уҳам м ад А ли , Ш оҳ 
М аҳмуд ва ҳисобчилардан Тағойи Ш оҳ
бахш и тай и н л ан д и . М ирхон деган Зун- 
нуннинг девони уйига М ирим Носир ва 
Мақсуд сувчи юборилди. Мирхон Носир 
мирзога топш ирилди. М ирзохонга Ш айх 
Абусаид тархон тутиб топш ири лд и . У ви- 
лоятл ар д а бундай кўп оқ тангани сира 
к ў р г а н э м а с д и к . Б а л к и б у н ч а п у л н и
кўрган м ан, деган к и ш и н и ҳам эиштма- 
ганмиз. Уша кечани ар к н инг ўзида ўтказ- 
дим. Ш о ҳ б ек ни нг Сунбул деган қу л и н и
тутиб ке л т и р д и л а р . У аввал ун и н г маҳ- 
рами бўлса-да, унча ҳурм ат-эътибор топ- 
м аган эди. Б и р о в га т о п ш и р д и м , я х ш и
асрам ай қочириб юборипти.
Эртаси Ф ар ру х зо д н и н г ўрда ж о й л аш - 
ган чорбогига кел д и м . Қ ан д аҳ о р вилоя- 
тини Н осир м ирзога бердим. Х ази н ал ар - 
ни забт қ и л и б , юклаб ч и қ аёт г а н пайтда, 
а р к д а г и х а з и н а д а н оқ т а н га ю к л а н г а н
б и р қ а т о р т у я н и Н о с и р м и р з о о л и б
қолибди. Уни талаб қи л и б ўти р м ай , Но- 
сир м и р зо н и н г ў зи га ҳ ад я қи л и б юбор- 
дим. Ундан кўчиб, Қ у ш х о н а сайхонли- 
ги га т у ш и л д и . У р д ан и к ў ч и р и б , ў з и м
сайр қ и л и б , кеч р о қ ўрдага етиб к ел д им . 
Б у р у н ги ўрда эмас, таниб б ў лм айдиган 
бир ўрда бўлибди: я х ш и ч о п қ и р отлар, 
қ ато р -қ ато р моя ва нор т у я л а р , хачир- 
лар ва т ў қ и м а мато ёп ил ган эгар л и урғо- 
чи т у я л а р , ж у н д а н т ў қ и л г а н м атолар ва 
б ахм ал чодирлар, ш оҳона кат т а чодир- 
л ар ва ҳар бири уюм-уюм қоп ва сан- 
д и қ л а р . Б у и к к и а к а - у к а н и н г нарсала- 
рини б о ш қ а-б о ш қ а х а з и н а қ и л и н га н эди. 
Ҳ ар х а з и н а д а с а н д и қ - с а н д и қ , то й -то й
матолар, ю к л ан а д и ган д а р а ж а д а ги қоп- 
қоп оқ т ан га ла р . Ҳ ар к и м н и н г ўтови ва 
чодирида ҳар х ил ў л ж а д а н кўп эди, қўй 
ҳам бисёр эди. Қ ўйга кўп ҳам қ ар ам ади - 
л ар .
Қ алотнинг ичида М у қи м н и н г навкар- 
лар и бўлиб, у л ар н и н г б ош ли ғи Қўч ар- 
ғун ва Т о ж и д ди н М аҳмуд эд ил ар , улар- 
ни мол ва нар сал ар и билан Қ о си м бекк а 
и н о я т қ и л д и м . Қ о си м бек у з о қ н и к ў р а
ол ад и ган , э ҳ т и ёт к о р к и ш и эди. Қанда- 
ҳор ерл ар и да кўп т у р и ш и м и з н и м а ъ қ у л
к ў р м ай , так р о р -т ак р о р ай тавериб ў лж а- 
л а р и б и л а н о х и р и к ў ч и р т и р д и . А йтиб
ўт и л ган и д ек , Қ ан д аҳ ор н и Н осир мирзо- 
га ин оят қ и л и б , Носир м и рзо га р ухсат 
б ер иб , К о б у л г а то м о н й ў л г а т у ш д и к .
Қ ан д аҳ о р ту п р о ги д а х а з и н а у л а ш и ш г а
фурсат бўлмади. Қорабоғда тўрт-беш кун
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУРНОМА
161
туриб, х а з и н а у л а ш и л д и . С анаш қ и й и н
эди, тар о зи билан тортиб у л а ш и л д и . Б ек
ва к и ч и к б ек л ар , н а в к ар ва тобин бир 
э ш а к л и к - б и р э ш а к л и к , қоп-қоп оқ тан- 
га н и у л о в л а р и г а ю к л а б , к ў т а р и б олиб 
к е т а р д и л а р . Кўп ў л ж а ва мол, у л у ғ обрў 
ва ш о н -ш у ҳ р ат билан К обулга к ел д и к .
Султон А ҳм ад м и р зо н и н г қ и з и Маъ- 
сума С ултонбегимни, Хуросондан сўраб 
к ел тири б эдим, уш бу к е л га н и м д а нико- 
ҳ и м г а о л д и м . О лти ет т и к у н д а н с ў н г 
Н о с и р м и р з о н и н г н а в к а р л а р и д а н бир 
к и ш и , Ш ай б о қ х о н н и н г келиб Қандаҳор- 
ни қ а м а л қ и л г а н и х аб ар и н и к е л т и р д и . 
М у қ и м н и н г З а м и н и Довар тар аф га қоч- 
ган и авв ал з и к р эт и л ган эди. У бориб 
Ш айбонийхонни кўради. Ш оҳбекдан ҳам 
к е т м а - к е т э л ч и л а р б о рад и . Б у л а р н и н г
иғво ва т е з л а ш и б илан Ш айб оқх о н Ҳи- 
ротдан тоғ й ули о р қ а л и , мени Қ андаҳор 
да деб ўйл аб , Қ ан д аҳ о р у стига ю ради. 
Ш у л ар н и м у л о ҳ аза қ и л га н , т а ж р и б а л и к
Қ оси м бек о л и н ган ў л ж а л а р б илан биз- 
ни Қ ан д аҳ о р д ан кўч и р д и .