Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

Ishlab chiqarishning asosiy fondlari
– ishlab chiqarishning sa-
marali yuritilishini ta’minlashda katta, muhim rolni o‘ynaydi. Bular - 
ishlab chiqarish vositalari, uning moddiy asosi. Ishlab chiqarishning 
asosiy fondlarining iqtisodiy mohiyati shundaki, ular o‘z 
xususiyatlarini birdaniga emas, asta – sekin, bosqichma-bosqich 
yo‘qotib boradilar, shuning uchun o‘zlarining natural shakllarini bir 
qator ishlab chiqarish sikllaridan so‘ng to‘liq qoplaydilar. 
Ishlab chiqarish jarayonida eng muhim rolni mehnat vositalari: 
quvvat mashinalari va uskunalar, ish mashinalari va uskunalar, 
o‘lchov va tartibga solish asboblari, qurilmalar va labaratoriya 
uskunalari, hisoblash texnikasi, boshqa mashinalar va uskunalar 
o‘ynaydilar. Ular mehnat predmetlariga ta’sir qilib, ularning natural 
– moddiy shakli va xususiyatlarini o‘zgartiradilar. Texnologik ja-
rayonlarning belgilangan (tartibga solingan) parametrlarida to‘xtab 
qolishlarisiz, mo‘’tadil kechishini ta’minlaydilar, mehnat unum-
dorligining darajasini va mahsulotning sifatini belgilaydilar. Mashi-
nalar, uskunalar va yuqorida sanab o‘tilgan mehnat vositalarining 
ishlab chiqarish jarayonidagi rolini hisobga olib, ularni asosiy ishlab 
chiqarish fondlarining 
faol qismi
deb ataydilar. 
Passiv qismga
binolar, inshootlar o‘tkazuvchi uskunalar transport 
vositalarini kiritadilar, chunki ular ishlab chiqarish jarayonida 
bilvosita ishtirok etadilar. 

---

59 
Masalan, bino va inshootlar faol ish qurollarining samarali ish-
lashi uchun sharoitlar yaratadilar. 
Asosiy fondlarning ishini hisobga olish va tahlil qilish uchun 
ko‘rsatkichlar tizimi qo‘llaniladi. Ularning ichida eng muhimi 
fondlar samaradorligi hisoblanadi. 
Fond samaradorligi