Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

O‘zingizni tekshiring
1.
Bozor iqtiosdiyoti sharoitidagi korxonaning o‘zini tutishi re-
jali iqtisodiyot sharoitidagi korxonaning o‘zini tutishidan nimalar bi-
lan farqlanadi? 
2.
Korxonada qaysi turdagi resurslardan foydalaniladi? 
3.
Kirishdagi resurslarning chiqishdagi resurslardan farqi ni-
mada? 
4.
Korxonada sifatni boshqarishning yangi strategiyasini asosiy
qoidalari qanaqa? 
5.
Korxonaning noqobilligini tashqi belgisi qanday aniqlanadi? 
6.
Korxonaning investitsiya portfeli nima? 

---

56 
4-Bob
. 
MAHSULOTNI ISHLAB CHIQARISH VA 
ISTE’MOL QILISH
4.1. Jamiyatning talablarini to‘laroq qondirishida mahsulot 
ishlab chiqarishning belgilovchi roli 
Ishlab chiqarish – belgilangan xususiyatlarga ega bo‘lgan piro-
vard mahsulot yaratilayotgan korxonaning markaziy bo‘g‘inidir. 
Sanoat korxonasi – ijtimoiy talablarni qondirish, foyda olish 
maqsadlarida mahsulot ishlab chiqarish, ishlar bajarish va xizmatlar 
ko‘rsatish uchun qonunlarda belgilangan tartibda tuzilgan mustaqil 
xo‘jalik yurituvchi subyektdir. U o‘z faoliyatini mustaqil amalga 
oshiradi, ishlab chiqarilayotgan mahsulot, soliqlar va boshqa 
majburiy to‘lovlar to‘lab bo‘lganidan so‘ng qolgan foydani tasarruf 
etadi. Korxonaning boshqa korxonalar, davlat, viloyat, mahalliy 
boshqaruv idoralari va fuqarolar bilan munosabatlari qonunchilik bi-
lan tartibga solinadi. 
Ishlab chiqarish jarayoni – bu xom-ashyo, materiallar, yarim fab-
rikatlar, mehnat qurollarining butlovchi qismlaridan mehnat qurollar-
idan iste’mol mahsulotlari, shuningdek uning qismlarini olish uchun 
amalga oshiriladigan alohida jarayonlarning yig‘indisidir. 
Ishlab chiqarish ilmiy ishlatmalarni, kashfiyotlar, ixtirolarni 
moddiylashtirish, moddiy va ma’naviy ne’matlarni qayta ishlab 
chiqarish bilan shug‘ullanadi. Mahsulot, tovarlar ishlab chiqarish, 
xizmatlar ko‘rsatishning belgilovchi roli insonning butun jamiyat-
ning talablarini ishlab chiqarishning yuqori sifatli vositalari, iste’mol 
predmetlari hayotni ta’minlovchi boshqa ne’matlar bilan eng to‘liq 
ravishda qondirishdan iboratdir. Normal rivojlanayotgan ishlab 
chiqarish mahsulot tayyorlash sur’atlarini ko‘tarib borishi, xalqning 
moddiy farovonligini oshirishi kerak. 
Mahsulot chiqarish muammosini hal qilar ishlab chiqarish bir 
vaqtning o‘zida ma’naviy ne’matlar, ijtimoiy sohani rivojlantirish 
muammolarining ham hal qiladi. 
Ijtimoiy sohaga odamlarning turmushiga, aholining moddiy va 
ma’naviy ne’matlarni iste’mol qilishga, inson, oila, jamoa va butun 
jamiyatning ehtiyojlarini qondirishga bevosita bog‘liq va taaluqli 
bo‘lgan iqtisodiy obyektlar va iqtisodiy faoliyat jarayonlari va turlari 
kiritiladi. Bular – madaniyat, tibbiyot, sa’nat, ilmiy, ta’lim muassala-

---

57 
ri bo‘lib, ishlab chiqarish ular uchun moddiy texnika bazasini yarata-
di. 
Moddiy ne’matlarning qayta ishlab chiqarishning uzluksiz tak-
rorlanadigan jarayonning asosiy omillariga ish kuchi (mehnat), aso-
siy ishlab chiqarish fondlari (asosiy kapital), moddiy resurslar, ilmiy-
axborot potensiali kiradi.