Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

Xizmat ko‘rsatish sohasi korxonalari
Xizmat ko‘rsatish sohasi korxonalari turli xil xizmatlar uchun 
haq belgilanganidangina mavjud bo‘la oladigan xizmatlar bozorga 
mansubdirlar. 
Uning rivojlanish darajasi aholi va korxonalarning xizmatlar bi-
lan ta’minlanganligi, ularning sifati va o‘z vaqtida ko‘rsatilishini 
belgilaydi. Xizmat ko‘rsatish korxonalarining mavjudligi taqdim eti-
layotgan xizmatlarning talab etilganligi va pulliligi, u siz faqat yaqin 
o‘tmishda bo‘lgangidek “tirgalmaydigan, tikishtirilmaydigan servis” 
deb ataluvchi xizmatlargina bo‘lishi mumkin bo‘lgan rakabatning 
talab qilinganligi bilan belgilanadi. 
Xizmat ko‘rsatish sohasi korxonalari maishiy, kommunal, 
transport, sayyohlik, madaniy, tibbiy, ta’lim xarakteridagi, banklar va 
sug‘urta kompaniyalari, savdo va boshqa xizmatlarni taqdim etadilar. 
Bozor munosabatlariga o‘tish hamma turdagi xizmatlarning rivojlan-
ishi uchun impuls (turtki) berdi. 
 
Xulosalar 
1.
Tadbirkorlik faoliyati turlarini katta sonini to‘rtta asosiy 
guruhga guruhlash mumkin. 
Bular: ishlab chiqarish, tijorat, moliyaviy, maslahat guruhlaridir. 
2.
Tadbirkorlik faoliyatining eng muhim turi ishlab chiqarish 
tadbirkorligidir. Bu yerda qayta ishlab chiqarish siklining asosiy 
fazasi – mahsulotlarni ishlab chiqarish va xazmatlarni ko‘rsatish 
amalga oshiradi. Tadbirkorlikning bu turiga innovatsion, ilmiy-
texnik faoliyat, mahsulotni bevosita ishlab chiqarish kiradi. 
3.
Ishlab chiqarish omillarini sotib olish yoki ijaraga olish ish-
lab chiqarish faoliyatining eng muhim bosqichi bo‘lib xizmat qiladi. 
4.
Tijorat tadbirkorligining asosiy mazmunini xarid qilish sotish 

---

39 
bo‘yicha amallar va bitishuvlar va xizmatlarni qayta sotish tashkil qi-
ladi. Tijorat tadbirkorligining faoliyat maydoni bo‘lib tovar birjalari 
va savdo tashkilotlari xizmat qiladi. 
5.
Moliyaviy (moliya-kredit) tadbirkorligining faoliyat sohasi 
aylanma, qiymatlar almashinuvidir. Moliyaviy faoliyatning o‘ziga 
xosligi shundaki, u ishlab chiqarish faoliyatiga ham, tijorat faoliyati-
ga ham kirib keta oladi, shu bilan birga o‘zi ham mustaqil – bank, 
sug‘urta va boshqa faoliyat shaklida bo‘lishi mumkin. Moliyaviy 
tadbirkorlikning asosiy faoliyat maydoni tijorat banklari va fond bir-
jalaridir. 
6.
So‘ngi o‘n yilliklarda dunyoning rivojlangan mamlakatlari-
da tadbirkorlikning mustaqil turli – konsalting ajralib chiqib, alo-
hidalanmoqda. Uning bizning respublikamizda va iqtisodiy 
rivojlangan boshqa mamlakatlardagi rivojlanishni solishtirib ko‘rib, 
xulolsa qilish mumkinmi, yaqin yillar ichida tadbirkorlik faoli-
yatining bu turi shiddat bilan rivojlanadi.

---

40