O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Yorug‘likning elåktrîmàgnit tàbiàti.
Bizgà mà’lumki, Ìàksvåll
g‘îyasigà muvîfiq yorug‘lik muhitdà
v
=
c
em
(1.1)
tåzlik bilàn tàrqàlàdigàn elåktrîmàgnit to‘lqinlàrdàn ibîràtdir. Bu
yerdà 
c
– yorug‘likning bo‘shliqdàgi tåzligi, 
e
– muhitning dielåk-
trik singdiruvchànligi,
m
– muhitning màgnit kirituvchànligi.
Yorug‘likdà 
r
E
và 
r
B
våktîrlàr o‘zàrî pårpåndikular và ulàr
yorug‘likning tàrqàlish yo‘nàlishigà hàm pårpåndikular yo‘nàl-
gàn (I qism, 192- ràsm). Ulàr bir pàytdà o‘zlàrining màksimàl và
minimàl qiymàtlàrigà erishàdi và gàrmînik qînunlàrgà muvîfiq
o‘zgàràdi. 
Yorug‘likning to‘lqin uzunligi dåb, u bir dàvrdà o‘tàdigàn
màsîfàgà àytilàdi
, ya’ni
l = 
cT
. (1.2)
Yorug‘likning to‘lqin uzunligi chàstîtàsi bilàn quyidàgichà
bîg‘làngàn:
l
n
=
c
. (1.3)
Shundày qilib, elåktrîmàgnit to‘lqinlàr shkàlàsigà muvîfiq,
yorug‘lik to‘lqin uzunligi 0,4 
m
m dàn 0,76 
m
m gàchà bo‘lgàn
elåktrîmàgnit to‘lqinlàrdàn ibîràt bo‘lib, hàm muhitdà, hàm
vàkuumdà tàrqàlishi mumkin.
Sinîv sàvîllàri
1. Îptikà nimàni o‘rgànàdi? 2. Îptikà qàndày bo‘limlàrgà bo‘linàdi?
3. Gåîmåtrik îptikà nimàni o‘rgànàdi? 4. Fizik îptikà nimàni o‘rgànàdi?
5. Fiziîlîgik îptikà nimàni o‘rgànàdi? 6. Îptikà so‘zining lug‘àviy mà’nîsi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7
nimàni ànglàtàdi? 7. Yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylàb tàrqàlish qînuni
qàchîn kàshf qilingàn? 8. Pifàgîr jismlàrning ko‘rinishi hàqidà qanday
fikrlar aytgan? 9. Yorug‘likning qàytish qînuni qàchîn kàshf qilingàn?
10. Êo‘zîynàk qàchîn kàshf qilingàn? 11. Ìikrîskîp và tålåskîplàr-chi?
12. Yorug‘likning tàbiàti hàqidàgi I.Nyutîn nàzàriyasini aytib bering. 13. Bu
g‘îya àsîsidà qàndày qînunlàr tushuntirilgàn? 14. Yorug‘likning to‘lqin
tàbiàti hàqidàgi nàzàriyaning vujudgà kålishigà sàbàb nimà? 15. Yorug‘likning
to‘lqin nàzàriyasi hàqidàgi fikrni kimlàr îlg‘à surgàn? 16. Yorug‘likning
elåktrîmàgnit to‘lqinlàrdàn ibîràt ekànligi hàqidàgi õulîsà nimàgà àsîs-
làngàn? 17. Yorug‘lik qàndày elåktrîmàgnit to‘lqinlàrdàn ibîràt?
18. Õ.Gyuygåns yorug‘lik to‘lqinlàrini qàndày tàsàvvur qilgàn? 19. Î.Frånål
yorug‘likni qàndày tàsàvvur qilgàn? 20. Yorug‘likning o‘zi nimà?