O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

9- rasm.
F
F
10- rasm.
2 Fizika, II qism
O
O
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

18
Yupqà linzà fîrmulàsi. 
Yupqà linzà fîrmulàsi – buyumdàn
linzàgàchà (
a
), linzàdàn tàsvirgàchà bo‘lgàn (
b
) màsîfàlàr và
linzàning fîkus màsîfàsi (
f
) îràsidàgi munîsàbàtni ifîdàlàydi
(11- ràsm).
Yig‘uvchi linzà uchun bu fîrmulà quyidàgi ko‘rinishgà egà:
1
1
1
a
b
f
+ =
. (5.2)
Àgàr (5.1) ifîdàni e’tibîrgà îlsàk, yupqà linzà fîrmulàsini
quyidàgichà yozish mumkin:
1
1
a
b
D
+ =
. (5.3)
Sîchuvchi linzà uchun 
f
và 
b
màsîfà mànfiy bo‘làdi và yupqà
linzà fîrmulàsini quyidàgichà yozish mumkin:
1
1
1
a
b
f
- = -
. (5.4)
Linzàlàr yordàmidà tàsvirlàr hîsil qilish. 
Linzàlàr yordàmidà
tàsvir hîsil qilish quyidàgi uchtà nur yordàmidà àmàlgà îshirilàdi:
1. Linzàning bîsh îptik o‘qigà pàràllål ràvishdà yo‘nàlgàn và
linzàdà singàndàn so‘ng ikkinchi fîkusidàn o‘tuvchi nur (11- ràsmdà
1
nur).
2. Linzàning îptik màrkàzidàn o‘tuvchi và o‘z yo‘nàlishini
o‘zgàrtirmày sàqlîvchi nur (11- ràsmdà 
2
nur).
3. Linzàning birinchi fîkusidàn o‘tuvchi và linzàdà singàndàn
so‘ng uning bîsh îptik o‘qigà pàràllål ràvishdà yo‘nàluvchi nur
(11- ràsmdà 
3
nur).
12- ràsmdà 
h
o‘lchamli jismning yig‘uvchi linzà yordàmidà
hîsil qilingàn tàsviri 
H
ko‘rsàtilgàn. Òàsvirning chiziqli o‘lchami
H
ning, jismning chiziqli o‘lchami 
h
gà nisbàti 
linzàning chiziqli
kàttàlàshtirishi
Ê
dåyilàdi. Dåmàk,
K
H
h
=
. (5.5)
1
2
3
h
F
H
a
b