O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Îptikà rivîjlànishining kåyingi bosqichlari.
Îptikàning kåyingi
rivîjlànishi yorug‘lik difràksiyasi và intårfårensiyasi hîdisàlàri bilàn
bîg‘liq. Bu hîdisàlàrni gåîmåtrik îptikà dîiràsidà tushuntirishning
ilîji bo‘lmàgàni sàbàbli, ingliz fizigi R. Guk và gîllàndiyalik îlim
Õ. Gyuygåns yorug‘likning to‘lqin tàbiàti hàqidàgi nàzàriyani îlg‘à
surishgàn. Ì. Fàràdåy o‘z tàjribàlàri nàtijàlàrigà ko‘rà bu to‘lqinlàr
elåktrîmàgnit to‘lqinlàrgà àlîqàdîr, degan fikrgà kålgàn. J. Ìàksvåll
nàzàriy àsîsdà, G. Gårs esà tàjribàdà elåktrîmàgnit to‘lqinlàrning
bo‘shliqdà yorug‘lik tåzligigà tång bo‘lgàn tåzlik bilàn tàrqàlishini
isbîtlàgànlàr. Nàtijàdà, yorug‘lik elåktrîmàgnit to‘lqinlàrdàn ibîràt,
dågàn õulîsàgà kålishdàn bîshqà ilîj qîlmàgàn.
Yorug‘likning kîrpuskular tàbiàti.
Yorug‘likning tàbiàti hàqi-
dàgi fikrlàr dîimî îlimlàrning diqqàt màrkàzidà bo‘lgàn. Êundàlik
hàyotimiz uchun shu qàdàr muhim àhàmiyatgà egà yorug‘likning
nimàligini bilish bàrchà uchun qiziqàrli hisîblàngàn. Õo‘sh,
yorug‘lik o‘zi nimà? Bu sàvîlgà birinchi bo‘lib àniq jàvîb bårgàn
kishi I. Nyutîn hisîblànàdi. U,
yorug‘lik
– 
nurlànàyotgàn jism
chiqàradigan và fàzîdà to‘g‘ri chiziq bo‘ylàb tàrqàladigan kîrpusku-
làlàr (zàrràchàlàr) îqimidàn ibîràt, 
dågàn g‘îyani ilgàri surgàn.
Bu g‘îya àsîsidà yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘yichà tàrqàlish,
sinish và qàytish qînunlàri tushuntirib bårilgàn.
Àmmî yorug‘lik intårfårånsiyasi và difràksiyasini kîrpuskular
nàzàriya àsîsidà tushuntirishning mutlaqî ilîji bo‘lmàgàn. Và àynàn
shuning uchun hàm yorug‘likning to‘lqin nàzàriyasi hàqidàgi
fikrlàr pàydî bo‘lgàn.
Yorug‘likning to‘lqin tàbiàti.
Bu tàsàvvurgà binîàn, yorug‘lik
suvning yoki bîshqà suyuqliklàrning sirtidà kuzàtilàdigàn to‘lqin-
làrgà o‘õshàsh to‘lqinlàrdàn ibîràt. Ammo u yorug‘likning to‘g‘ri
chiziq bo‘ylàb tàrqàlishi to‘g‘risidàgi qînunni tushuntirà îlmàgàn.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6
Shuning uchun hàm uzîq vàqtlàrgàchà yorug‘likning kîrpusku-
lar nàzàriyasi yorug‘likning to‘lqin nàzàriyasigà nisbàtàn ustun
bo‘lib kålgàn.
1818- yilgà kelib frànsuz fizigi Î. Frånål yorug‘likni to‘lqinlàr
îqimi sifàtidà tàsàvvur qilib, uning to‘g‘ri chiziq bo‘ylàb tàrqàlishini
tushuntirib båràdi. Shundàn so‘ng yorug‘likning to‘lqin nàzàriyasi
o‘z hukmrînligini o‘rnàtdi. Õo‘sh, yorug‘lik o‘zi nimà? Biz bu
sàvîlgà hàli to‘là jàvîb bårmàdik và kåyingi màvzulàrdà yanà ungà
qàytàmiz.
Endi yorug‘lik to‘lqinlàrining tàbiàtigà bàtàfsilrîq to‘õtàlàmiz.