O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Yadrîning kàttàligi.
Yadrîning ràdiusi tàjribà nàtijàsi àsîsidà
yozilgàn
=
1
3
0
R
R A
(31.1)
fîrmulà bilàn àniqlànàdi. Bu yerdà 
R
0
= 
(1,2–1,7) · 10
-
15
m. Shuni
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

123
tà’kidlàsh zàrurki, àtîm yadrîsining ràdiusi dågàndà, yadrî kuch-
làrining tà’siri nàmîyon bo‘làdigàn sîhàning chiziqli kàttàligi
tushunilàdi. Yadrîning hàjmi ungà kiruvchi nuklînlàr sîni 
À
gà
bîg‘liq bo‘lsà-dà, bàrchà yadrîlàrdà nuklînlàrning zichligi bir
õil. Yadrîning zichligi judà kàttà bo‘lib, 
r = 
2 · 10
11
kg/m
3
àtrîfidà.
Bîshqàchà àytgàndà,
 1 m
3
 yadrî màtåriàlining màssàsi 200 milliîn
tînnà bo‘làdi. 
Bu qàdàr kàttà màssà qàndày qilib bîg‘lànib turàr
ekàn?
Sinîv sàvîllàri
1. Àtîm yadrîsi tushunchàsini kim kiritgàn? 2. Nimàgà àsîslànib bun-
dày tushunchà kiritilgàn? 3. Yadrî àtîmdàn qànchà kichik? 4. Àtîm
màssàsining qànchà qismi yadrîdà mujàssàmlàshgàn? 5. Ìàtåriyaning
qànchà qismini bo‘shliq tàshkil qilàdi? 6. Yadrîning prîtîn–nåytrîn
mîdulini kimlàr tàklif qilgàn? 7. Prîtîn qàndày zàrrà và u qanday õàràk-
tåristikàlàrga ega? 8. Nåytrîn qàndày zàrrà và u qanday õàràktåristikàlàrga
ega? 9. Nuklîn qàndày zàrrà? 10. Àtîm yadrîsining màssà sîni nimàni
ko‘rsàtàdi? 11. Yadrîning zàryad sîni-chi? 12. Yadrî qàndày bålgilànàdi?
13. Yadrîdàgi prîtîn sîni àtîmdàgi elåktrînlàr sînigà tångmi? 14. Izîtîplàr
dåb qàndày elåmåntlàrgà àytilàdi? 15. Izîtîplàr nimàsi bilàn fàrq qilàdi?
16. Vîdîrîdning nåchtà izîtîpi bîr? 17. Izîtîplàrgà misîl kåltiring.
18. Izîtîplàrning kimyoviy và fizikàviy õîssàlàri bir õilmi? 19. Izîtîplàrning
elåktrîn qîbiqlàri fàrq qilàdimi? 20. Izîbàrlàr dåb qàndày elåmåntlàrgà
àytilàdi? 21. Izîbàrlàr nimàsi bilàn fàrq qilàdi? 22. Yadrîning ràdiusi
qàndày àniqlànàdi? 23. Yadrîning ràdiusi dågàndà qàndày kàttàlik tushuni-
làdi? 24. Yadrîning zichligi nimàgà tång?