O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Yuklash mashinalari ishi nazariyasi va hisoblash asoslari
Tog’ jinsi to’dasiga cho’mich tishlari botib kirishi jarayonida (19.8.-rasm) ular oldingi kesuvchi 
qirrasi oldida zichlangan yadro V paydo bo’ladi, uning formasi va o’lchamlari tish botib kirishi va 

---

106 
tog’ jinslarning kattaliklari oshgani sari o’zgarib boradi. CHo’mich tog’ jinsi to’dasiga botishi tsikli 
to’xtaganda, uning vertikal tekislikda ko’tarilishi va burilishi bajariladi. Bu momentda tog’ 
jinslarining cho’mich tagi VS chizig’i bo’ylab jipslashishi va siljitilishi amalga 
oshiriladi.CHo’michning tog’ jinsi to’dasidan chiqishida uning 
LVS 
hajmi cho’michni to’ldiradi. 
CHo’michning ish tsikli botishi oxirida tog’ jinslarining reaktsiya kuchi maksimal qiymatlarga 
yetadi, cho’michning botishi kuchi esa quyidagi empirik formula bilan aniqlanishi mumkin. 
(19.1) 
Bu yerda 
cho’mich botishi chuqurligi;
cho’mich eni; 
tog’ jinslarining 
maydalanishi va granulometrik tarkibini e’tiborga oladigan koeffitsient; 
tog’ jinsi to’dasining 
balandligini 
cho’mich formasini e’tiborga oladigan koeffitsient;
tog’ jinsi nisbiy og’irligini e’tiborga oladigan koeffitsient. 
CHo’michning tog’ jinsi to’dasidan chiqishida ( tog’ jinsi massasini qazish) tog’ jinslarining 
qarshilik kuchlari cho’mich burilishi burchagi va qazish traektoriyasiga mos ravishda o’zgaradi. 
CHo’michda eng katta qarshilik kuchi, uning tishlarining maksimal botib kirganida, ya’ni qazish 
jarayoni boshlanishida poydo bo’ladi. Qazish jarayoni boshlang’ich momentni quyidagi ifodadan 
aniqlanadi
(19.2) 
bu yerda
cho’mich burilishi o’qlari koordinatalari (q. 5.8.-rasm).
Yuklash mashinalari asosiy parametrlarini hisoblash
Yuklash mashinalarining asosiy ekspluatatsion ko’rsatkichi ularning nazariy unumdorligi 
hisoblanib, u uning cho’michi parametrlarini belgilaydi. CHo’mich sig’imi quyidagi ifodadan
(19.3) 
Bu yerda
yuklash mashinasi nazariy ish unumdorligi; 
yig’ishtirish-yuklash tsikli 
nazariy davomiyligi.
CHo’mich tagi uzunligi quyidagi nisbatdan qabul qilinadi(5.9.-rasm), lekin cho’mich botishi 
chuqurligining 1,2...1,4 miqdoridan oshib ketmasligi lozim 
(19.4) 
CHo’mich eni quyidagi nisbatdan aniqlanadi, lekin eng katta tog’ jinsi bo’lagining eng 
maksimal o’lchamidan 4.. .5 marta ortiq bo’lmasligi va tog’ jinsi uyumidagi o’rtacha bo’lakdan 
ancha katta bo’lishi kerak 
(19.5) 
CHo’mich oldingi va ort devorlari balandligi quyidagi ifodalardan aniqlanadi: 
(19.6) 

---

107 
Qulochkashlovchi kaftli yuklash ishchi organlari qazish mexanizmi asosiy o’lchamlari 
taxminan quyidagi ifodalar orqali aniqlanadi (19.10.-rasm): 
yetakchi disk diametri 
(19.7) 
bu yerda
tog’ jinsi uyumida eng katta tosh bo’lagi maksimal o’lchami; 
Qulochkashlovchi kaft balandligi