O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Ekspluatatsion unumdorlik
- ekskavatorning biror vaqt (smena, sutka, oy, yil) oralig’idagi 
qazib olgan (yuklagan) kon jinsining haqiqiy massasi (hajmi) dir. Bunda smenani qabul qilishda 
mashinani ko’zdan kechirish, moylash, sostavning almashishi kabi tashkiliy va texnologik uzilish 
vaqtlari hisobga olinadi. Ekspluatatsion unumdorlik texnik unumdorlikdan kichik bo’lib, uning 
o’lchami ekskavator ishini va barcha xizmat ko’rsatish ishlarini tashkil qilishning 
takomillashtirilganligiga bog’liqdir.Ekspluatatsion unumdorlik smenalik, oylik va yillik bo’lishi 
mumkin. Yillik ekspluatatsion unumdorlikda joriy va kapitall ta’mirlash uchun yo’qotilgan vaqtlar 
hisobga olinadi. 
Yumshatilgan kon jinslari uchun nazariy (soatli) unumdorlik 
ñ
í
Q
.
(m
3
/soat) quyidagicha 
hisoblanadi:
Z
ñîàò
í
En
Q
60
.

, m
3
/soat. 
bu yerda E – cho’mich sig’imi, m
3
; 
n
z
– bir minutdagi to’kilayotgan cho’michlar soni, min
–1
. 
Ko’p cho’michli ekskavatorlar uchun n
z 
ning qiymati texnik tavsifida beriladi, bir cho’michli 
ekskavatorlar texnik tavsifida esa tsikl davomiyligi t
ts 
(sek) beriladi, n
z 
ning qiymati esa quyidagicha 
hisoblanadi 
ö
ö
Z
t
t
n
60
60
1



, min
–1
. 
Bir cho’michli ekskavatorlar tsikl davomiyligi odatda 90
0
ga burilgan holat uchun beriladi, 
undan katta burchakka burilganda esa tsikl davomiyligi mos ravishda moslash koeffitsienti orqali 
oshiriladi. 

---

38 
Texnik unumdorlik 
òeõ
Q
(m
3
/soat) ning qiymati quyidagicha hisoblanadi: 
ýê
ï
ð
ð
Z
ï
ð
ð
ê
ò
ñ
í
òex
Ê
t
t
t
En
t
t
t
Ê
Ê
Q
Q




60
.
, m
3
/chas 
Bu yerda 
ò
Ê
i K
k
– mos ravishda cho’michning to’lalik va kon jinsining ko’pchish 
koeffitsientlari (spravochnikdan olinadi), 
ò
Ê
=0,8÷1,1 va K
k
=1,1÷1,5; t
r
- bitta o’rnatilgan joyda 
ekskavatorning uzluksiz ishlash davomiyligi. Rotorli ekskavatorlarda strelaning bir yo’nalishdagi 
ishlash davomiyligi. t
p
- bitta surilish davomiyligi yoki rotorli ekskavatorlarda ishchi organ harakat 
yo’nalishining o’zgarishi vaqti. 
K
ek
=K
n
/K
r
–ekskavatsiya koeffitsienti.
Smenadagi ekspluatatsion ish unumdorligi Q
e
(m
3
/smena)
в
c
z
эк
п
p
p
в
c
Ttx
Э
K
T
Еn
K
t
t
t
K
T
Q
Q



60
, m
3
/smenu. 
gde T
s
- dlitelьnostь smenы, ch; T
s
=12 ch. 
K
v
- koeffitsient ispolьzovaniya ekskavatora po vremeni. K
v
=0,6 
Dlya ekskavatorov, rabotayuщix s pogruzkoy v jeleznodorojnыe vagonы, K
v
prinimaetsya 
ravnыm 0,55-0,8, s pogruzkoy v avtosamosvalы, na konveyerы i v otval – 0,8-0,9. 
6
,
7653
6
,
0
12
1063




Э
Q
, m
3
/smena. 
Yillik ekspluatatsion ish unumdorligi Q
god.e
(m
3
/god)
N
n
Q
Q
см
э
год



.