O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Ekskavatorning nazariy unumdorligi
– uning vaqt birligi davomida (soatli) uzluksiz 
ishlaganda qazib oladigan (yoki yuklaydigan) kon jinsi hajmi (tonna yoki m
3
) dan iboratdir. Bunda 
barcha mashinalarning ishlash sharoitlari bir xil, cho’michlarning to’lalik koeffitsienti (K
t)
va kon 
jinsining ko’pchish koeffitsienti (K
k
) birga teng deb olinadi. Bir cho’michli ekskavatorlar nazariy 
unumdorligini hisoblashda: yukni to’kishga burilish burchagi mexnik ekskavatorlar uchun – 90
0
, 
draglaynlar uchun – 135
0
, qamrash balandligi (kuch berish vali balandligigacha) va nominal 
tezlikdagi ish harakatlar hamda kon jinsining nominal qazishga bo’lgan qarshiliklari qabul qilinadi. 
Ko’p cho’michli ekskavatorlarda unumdorlik 1 minutdagi to’kilayotgan cho’michlar soni orqali 
topiladi. Bunda nominal rejimdagi kesish tezligi va qazishga bo’lgan qarshiligi sharoitlarida hamda 
K
t
va K
k
koeffitsientlarni birga teng deb qabul qilinadi. 
Biror mashinaning nazariy unumdorligi hamisha bir xil bo’lib, faqatgina konstruktsiyasini 
takomillashtirsh orqaligina oshirish mumkin bo’ladi. SHuning uchun nazariy unumdorlik orqali 
turli mashinalar o’zaro solishtirilib ularnig qay darajada takomillashtirilganligiga baho beriladi. 
Mashinalarning nazariy unumdorligi ularning pasportlarida ko’rsatiladi. 
Texnik unumdorlik
– ekskavatorning aniq sharoitdagi vaqt birligida uzluksiz ishlash 
davomidagi maksimall unumdorligidir. Bunda zaboydagi aniq sharoitlar: kon jinsi kategoriyasi, 
ko’pchish va to’lalik koeffitsientlari hisobga olinadi. Bundan tashqari ekskavatorlar uzluksiz ishlash 
vaqtidagi to’xtashlar ya’ni ish joyining o’zgarishi (bir cho’michli ekskavatorlarda uning 
harakatlanish vaqti, rotorli ekskavatorlarda esa rotor strelasi yo’nalishining o’zgarishi va 
mashinaning hrakatlanishi) uchun sarflanadigan vaqtlar hisobga olinadi. Bir xil sharoit uchun 
hisoblangan ekskavatorlar unumdorliklarini solishtirish bilan ushbu sharoitga to’la mosligi 
baholanadi.