O‘zbеkistоn rеspublikаsi

UTV.
Kompьyuter, videoproektor, ekran, slayd, tarqatma materiallar
. 
PPT.
«SHarhlovchi ma’ruza ». 
Gidravlik transport kar’erlarda ochish ishlarida ќam va foydali qazilmani qazib olish ishlarida 
ќam qo’llaniladi. Gidrotransport yordamida qoplama tog’ jinslari ag’darmaga, foydali qazilmalar 
esa boyitish fabrikasiga tashiladi. Bundan tashqari gidrotransport qurilmalari foydali qazilmani 
karьer yoki shaxtadan bir necha o’n km uzoqlikda joylashgan isteьmolchilarga yetqazishda xam 
qo’llaniladi.
Karьerlarda gidrotransport ekskavator yordamida yuklash va tog’-jinsini gidravlik (monitor) 
usul yordamida ajratib olish kompleksida qo’llanilishi mumkin.
Karьer gidrotransport qurilmalarini qo’llash va ularning ishlash printsipi bo’yicha ikki 
guruxga ajratish mumkin: bosimli va o’zi oqar transport. Bosimli gidrotransportda mexaniq 
agregatlar yordamida (nasoslar) yuqori bosim ќosil qilinadi, tashish esa quvurlar yordamida amalga 
oshiriladi. Uzi oqar gidrotransportda esa aralashmali oqim atmosfera bosimida qiya tarnovda (kanal, 
tarnov, kanav yoki ariqcha) va ayrim ќollarda quvurlar bo’ylab ќarakatlanadi. 
Tashilayotgan tog’ jinslari fizik-mexanik xususiyatlari bo’yicha turli tuman bo’lishi 
mumukin. Aralashmadagi qattiq bo’lakchalar qum, loy, lyoss, supes, graviy, mayda tosh, ko’mir, 
maydalangan ruda va boshqalar bo’lishi mumkin. Bu bo’lakchalarning eng kata o’lchami 100-150 
mm, ayrim xollarda bundan ham kattaroq bo’lishi mumkin. 
12.1-rasmda karьerlarda qo’llaniladigan gidrotransport qurilmalarining namunaviy 
sxemalari keltirilgan. 1-sxemada gidroaralashma markazdan qochma nasos (zemlesos, uglesos) 
yordamida zumpfdan so’rib olinib quvur yordamida xaydaladi. 2-sxemada nasos suvni manbadan 
so’rib olib xaydaydi, tog’ jinsi esa suv xaydash quvurida joylashgan maxsus qurilma (kamerali 
pitatel) yordamida uzatiladi. 3-sxemada gidroaralashmani so’rish va kuchli bosimdagi suvni 
xaydash orqali amalga oshiriladi. 4-sxemada qattiq tog’ jinsi va suv aralashtiruvchi bunkerga kelib 
tushadi va bu yerdan aralashma xolida ochiqqiya tarnov orqali oqib ketadi. 
12.1-rasm. Gidrotransport qurilmalari namunaviy sxemalari 
Ko’pgina hollarda, gidromonitor va gidrotransportlardan foydalanishda, yuviilishi qiyin 
bo’lgan tog’ jinslari portlatib yoki mexaniq usulda maydalanib ishlatiladi. Bu turdagi kompleks 
sxemasi 12.2 rasmda ko’rsatilgan. 
Sxemada ikkita ishchi gorizontlarda ќam bir cho’michli ekskavator yordamida 
ќarakatlanuvchi aralashtiruvchi bunkerga yuklanadi. Bunkerdan esa gidroaralashma bosimli quvur 
yordamida ag’darmaga, pastki ustupdan esa boyitish fabrikasiga tashiladi.