O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Ma’ruza № 7. Qazuvchi-yuklovchi mashinalar. 
Ekskavatorlar. 
 (2 soat) 
Mashg’ulot rejasi:
 
1.Tog` jinslarini qazish va yuklash ishlab chiqarish jarayoni mashinalari va uskunalari, 
ishlatilish shart-sharoitlari.
2.Ekskavatorlar asosiy qismlari va klassifikatsiyasi.

---

27 
3.Ekskavatorlarning umumiy tuzilishi, konstruktiv, kinematik, elektr, gidravlik va 
pnevmatik sxemalari.
UTV.
Kompьyuter, videoproektor, ekran, slayd, tarqatma materiallar. 
IPT.
«Aqliy hujum» 
 
Ochiq kon mashinalarini bajaradigan ishlariga karab, ya’ni texnologik belgisiga karab yettita 
sinfga bulinadilar. 
1.
Tog jinslarini kazib olishga tayyorlovchi mashinalar. Bular asosan kon ochuvchi 
mashinalar, burg’ilovchi mashinalar v ax.k. 
2.
Kazib olib-yuklovchi mashinalar – maxsus ekskavatorlar. 
3.
Kazib-tashuvchi mashinalar – bulьdozerlar, tyagachlar. 
4.
Tashuvchi mashinalar. 
5.
Agdarma tashkil etuvchi mashinalar. 
6.
Erdamchi ishlarni bajaruvchi mashinalar. 
7.
Saralash va boyitish ishlarini mexanizatsiyalashtirish mashinalari. 
Ekskavatorlar - kon jinslarini kovlab olib ag’darmaga to’kish yoki transport vositasiga 
yuklash uchun mo’ljallangan yer kovlaydigan mashinalardir.
Barcha ekskavatorlar ikki guruhga ajratiladi: bir cho’michli uzlukli va ko’p cho’michli 
uzluksiz ish jarayonli. 
Bir cho’michli ekskavatorlar kam jipslashgan yumshoq jinslarni qazib oladi yoki 
yumshatilgan qattiq jinslarni qamrab yig’ib oladi va o’z navbatida ma’lum masofaga siljitadi, 
siljitish vaqtida qamrash yoki qazib olish to’xtaydi; ko’p cho’michli ekskavatorlarda esa bu 
jarayonlar bir vaqtning o’zida bajariladi. 
Har qanday bir cho’michli yoki ko’p cho’michli ekskavator quyidagi asosiy qismlardan 
tashkil topadi: ish bajaruvchi, mexaniq, yurish va kuch berish uskunalari, boshqarish mexanizmlari, 
rama bilan platforma, ustki qurilmalar va kuzov. 
Umumiy holda ekskavatorlar quyidagi belgilari bo’yicha sinflarga ajratiladi: 
- bajaradigan ishi turi va ishga belgilanishiga ko’ra; 
- cho’michi hajmi (V, m
3
- bir cho’michli ekskavatorlar uchun) yoki nazariy unumdorligi (Q, 
m
3
/tonna – ko’p cho’michli ekskavatorlar uchun) bo’yicha; 
- ish bajaruvchi, yurish va kuch berish uskunalari turi bo’yicha.