O‘zbеkistоn rеspublikаsi

III244,5OK-PV-1R
markali uch sharoshkali 
dolota tuzilishini ko’rib chiqamiz (4.3-rasm). 
Ushbu dolota payvandlab tutashtirilgan uchta 
sektsiya (panja) 2, sharoshka 1 va rezьbali bog’lovchi 
nippelь dan tashkil topgan. SHaroshka tayanch qismga 
(R-SH-R) ko’rinishda bog’lanadi. R-rolikpodshipnikli, 
SH-sharikli (zamkovыy). Sxemada rolikpodshipniklar - 
6 va 8, sharikpodshipnik -7. SHaroshka tayanchga knal 
5 orqali o’tadigan fiksator yordamida maxkamlanadi. 
Havo markaziy kanal 4 orqali sektsiya kanali 12 ga 
uzatiladi. Ushbu dolota sharoshkasida o’rnatilgan tishlar 
shakli – yarimsferik ishchi boshchalidir. Tishlarning 
joylashish shakli shunday tanlanganki tishlar bir-
birlarini tozalash imkoniga egadir.
4.3-rasm. Uch sharoshkali dolota 
III244,5OK-PV-1R
markadagi 
dolotaning 
ma’nosi quyidagicha: (III) – uch sharoshkali; 244,5 – 
dolota diametri; OK – juda qatiq jinslarni burg’ilash 
uchun mo’ljallangan; (P) – havo bilan markaziy 
produvka; 1-zavod modeli nomeri. Bundan tashqari 
dolotada ishlab chiqarilgan vaqti (oy va yil) va nomeri 
yoziladi. Ushbu dolota IADC bo’yicha 822 raqamiga 
ega, buning ma’nosi quyidagicha: 8- qattiq qotishma bilan jixozlangan, 2-eng qattiq jinslargacha 
mo’ljallangan, 2-tayanch ishqalanishi havo yordamida sovutiladi. 
SHaroshkali dolota va burg’ilash shtangasi birgalikda burg’ilash stavini tashkil etadi. 
Burg’ilash shtangalari komplektiga bitta oxirgi shtanga va bir nechta ishchi shtangalar kiradi. 
Oxirgi shtanga (zaburnik) dolota va ishchi shtanga oralig’ida o’rnatiladi. SHtanga qalindevorli 

---

23 
trubadan yasalib ikkala uchiga konussimon ichki rezba ochilgan quyma qotirilgan. Quyma ichki 
teshigi orqali siqilgan havo yoki aralashma o’tadi. Yuqorigi quyma uyasida yana bitta kichik 
diametrli konussimon rezьba ochilgan bo’lib, vertlyug shpindelini shtangaga ulash uchun xizmat 
qiladi.
Ishchi shtanga katta uzunlikka ega bo’lib oxirgi shtanganing konstruktsiyasidan farq qiladi. 
Ishchi shtanganing bir uchi tashqi konussimon rezьba bilan jihozlangan. 
SHtanga diametri burg’ilangan kon jinslarini chiqarish uchun dolota diametridan 20-50 mm 
kichik olinadi. 
SHaroshkali burg’ilash stanogining machtasi po’lat ugolnik va shvellerlardan payvandlab 
yasalgan fermadan iborat. Machtaning pastki qismi stanok platformasi bilan sharnirli bog’langan. 
Machtaga uni ko’tarish va tushirish uchun mexanizm maxkamlangan. Bu mexanizm yordamida 
machta vertikal ish holatiga va gorizontal transport holatiga keltiriladi. Machtani ko’tarish va 
tushirish gidrotsilindrlar yoki kanatli mexanizm yordamida bajariladi.
Machtada aylantirgich, burg’ilash stavini uzatish va ko’tarish, burg’ilash stavini qotirish va 
yechish mexanizmlari, shtangalarni saqlash va uzatish qurilmasi joylashadi. 
SHtangalarni saqlash va uzatish qurilmasi (separator) ning vazifasi kasseta uyalarida ushlab 
turilgan ishchi shtangalarni burg’ilash staviga o’tqazishni va undan ajratib olishni 
mexanizatsiyalashtiradi. Ishchi shtangalarni burg’ilash o’qiga uzatish uchun separator gidrotsilindr 
yordamida buriladi. 
SHtangalarni va dolotani yechish va qotirish uchun yechish-qotirish mexanizmi qo’llaniladi. 
Bu mexanizm yordamida shtangalar va dolotani yechish va qotirish to’liq mexanizatsiyalashtiriladi. 
Bu mexanizm machtaning pastki qismida joylashib qisqich qurilmasi va rezbani siljitish 
mexanizmidan tashkil topgan. Bu jarayonlar gidrotsilindrlar yordamida bajariladi. Rezbali birikma 
siljitilgandan so’ng aylantirgich yordamida yechiladi yoki qotiriladi. 
Keskich koronkali aylantirish bilan burg’ilovchi stanoklar ishchi uskunalari kesuvchi 
burg’ilash dolotasi va shnekli burg’ilash shtangasidan iborat. 
Burg’ilash dolotasi kon jinsini buzuvchi elementining zaboy bilan kontaktiga ko’ra: doimiy 
kontaktda bo’luvchi – qanotli yoki panjali; o’zgaruvchan kontakda bo’luvchi – keskich 
tayanchlarda aylanuvchi dolota ko’rinishida bo’ladi. Birinchi toifadagi dolotalar qattiq qotishma 
bilan mustaxkamlangan yassi korpus va xvostovik