O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Bir cho’michli ekskavatorlarning turlari va ishlatilish ko’lami 
Bir cho’michli ekskavatorning ish jarayoni - ish tsikli va xarakatlanishidan iboratdir. 
Ekskavator ish tsikli ketma-ket bajariladigan quyidagi jarayonlardan tashkil topgandir: 
kon jinsini qazish va cho’michni to’ldirish (qamrash); 
cho’michni zaboydan ko’tarish; 
cho’michni yuk to’kish joyiga burish; 
cho’michdagi yukni transport vositasiga yoki ag’darmaga bo’shatish; 
zaboyga burilish; 
navbatdagi qazish jarayonini boshlash uchun cho’michni joyiga tushirish. 
Bir cho’michli ekskavatorlar ishga belgilanishi bo’yicha quyidagi guruhlarga bo’linadi: 
qurilishga mo’ljallangan universal, kar’er ishlariga mo’ljallangan, ochish ishlariga mo’ljallangan, 
draglayn (qadamlovchi) lar.
Qurilishga mo’ljallangan universal ekskavatorlar
qurilishda yer ishlarini va yuklash 
ishlarini bajarishga mo’ljallangandir.
Kar’er ekskavatorlari
ruda va ko’mir qazib olish ka’erlarida ishlash uchun mo’ljallangan. Bu 
ekskavatorlar turli qattiqlikdagi kon jinslarida ishlashi uchun almashtiriladigan cho’michlar bilan 
ta’minlanadi. 
Ochish ishlariga mo’ljallangan ekskavatorlar
foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib 
olishda ochish ishlarini transportsiz tizimda bajarishga xizmat qiladi. 

---

28 
Qadamlovchi (draglayn) ekskvatorlar
o’zi to’rgan tekislikdan pastdagi va tepadagi zaboyni 
ishlashga va ag’darmaga eltishga, hamda kon jinslarini ag’darmaga qayta ekskavatsiya qilishga 
mo’ljallangan. 
Bir cho’michli ekskavatorlarning quyidagi tiplari mavjud: 
EO – gusenitsali va pnevmog’ildirakli qurilishga mo’ljallangan teskari cho’michli 
ekskavatorlar. Bu ekskavatorlarning cho’michlari sig’imi 0,16-2,5 m
3 
ni tashkil qiladi. 
EKGS – kar’er va qurilish ishlariga mo’ljallangan gusenitsali ekskavator. Bu 
ekskavatorlarning cho’michlari sig’imi 1,25 - 8 m
3 
ni tashkil qiladi. 
EKG - kar’er ishlariga mo’ljallangan gusenitsali ekskavator. Bu ekskavatorlarning 
cho’michlari sig’imi 2 - 20 m
3 
ni tashkil qiladi. 
EVG -ochish ishlariga mo’ljallangan gusenitsali ekskavator. Bu ekskavatorlarning 
cho’michlari sig’imi 15 - 100 m
3 
ni tashkil qiladi. 
ESH – qadamlovchi draglaynlar. Ularning cho’michlari sig’imi 4-125 m
3 
ni tashkil qiladi. 
Bir cho’michli ekskavatorlarni shunday belgilashlar asosida ularning asosiy ko’rsatgichlari – 
cho’mich sig’imi (kar’er ekskavatorlarida), strelasi uzunligi (draglaylarda), qamrash radiusi (ochish 
ekskavatorlarida) ni aniqlovchi guruhlari shakllantirilgan. Masalan, EKG-5A quyidagicha 
izohlanadi: E – ekskavator, K – kar’er ishlariga mo’ljallangan, G – gusenitsali, 5 – cho’michi 
sig’imi (m
3
da), A – modernizatsiya indektsi. EVG-35/65 quyidagicha izohlanadi: E – ekskavator, 
V – ochish ishlariga mo’ljallangan, G – gusenitsali, 35 – cho’michi sig’imi (m
3
da), 65 – qamrash 
radiusi (metrda). ESH – 100/100 quyidagicha izohlanadi: E – ekskavator, SH – qadamlovchi, 100 
(suratdagi) - – cho’michi sig’imi (m
3
da), 100 (maxrajdagi) – strelasi uzunligi (metrda). 
Vatanimiz konchilik korxonalari kar’erlarida cho’mich sig’imi 5(4,6); 8; 10; 12,5; 15; 20 m
3
li ekskavatorlar ishlatilmoqda. Bu ekskavatorlar A.A.Jdanov nomidagi Ijorskiy va S.Ordjonikidze 
nomidagi Uralь og’ir mashinasozlik zavodlarida ishlab chiqariladi (Rossiya).
Bir cho’michli ekskavatorlar AQSH (“Marion”, “Byusayrus-Iri”, “Xarnishfeger”), Yaponiya, 
Frantsiya, Angliya, Xitoy kabi xorijiy mamalakatlarda ham ishlab chiqariladi.