K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

 
1.15- rasm. YOТKlarning umumiy ko’rinishi. 
 
Yonilg’i tarqatish kolonkalarining
tuzilishi.
YOТKlarning prinsipial 
sxemasi 1.16-rasmda keltirilgan. YOТKlardagi jihoz va qismlar barchasi karkas-
ramkaga o’rnatilib, yon tomonlaridan tunuka qopqoqlar bilan yopilgan bo’ladi. Yon 
qopqoqlarida yonilg’i kranlarini o’rnatish uchun, shlanglarni ulash uchun, barcha 
ma’lumotlarni ko’rsatuvchi oyna-monitor uchun darchalar qoldirilgan bo’ladi.
1.16- rasm. Ikkita postli YOТKning gidravlik sxemasi: 
1- qabul qilish klapani, 2- yonilg’i sarfi hisoblagichi, 3- hajm o’lchagich, 
4- elektromagnitli klapan, 5- shlang, 6- indikator, 7- tarqatish jo’mragi, 8- monoblok, 9- 
dag’al filtr, 10- nasos, 11- mayin filtr, 12- gaz ajratgich, 
3- qalqovichli kamera. 
YOТKlar quyidagi qismlardan iborat bo’ladi: elektr dvigateli yordamida 
harakatga keltiruvchi nasos, yonilg’i so’rish tizimiga o’rnatilgan dag’al filtr, 
yonilg’ini qabul qiluvchi klapan, nasosdan so’ng o’rnatilgan mayin filtr, yonilg’idan 
gaz pufakchalarini ajratish moslamasi, qalqovichli kamera, quyilayotgan yonilg’i 
hajmini o’lchovchi asbob, quyilgan yonilg’ining hajmini ko’rsatuvchi hisoblagich, 

---

32 
elektromagnitli klapan, indikator, shlang va quyish jo’mragi. 1.17-rasmda ayrim 
qismlar va detallar tasviri keltirilgan. 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1.17-rasm. YOТKlarning qismlari: 
1-so’rish tizimida ishlovchi ikki jo’mrakli YOТKning gidravlik bloki; 
2- so’rish tizimida ishlovchi bir jo’mrakli YOТKning gidravlik bloki; 3-bosim ostida 
ishlovchi YOТKning gidravlik bloki; 4-nazorat hisoblagichlar; 5-YOТKlar uchun yonilg’ini 
bosim ostida yetkazib beruvchi, sig’imlarga yaqin joylashtirilgan alohida agregat; 6-yonilg’i 
quyish jo’mragi va uning ulash detallari. 
Yonilg’i tarqatish
 
kolonkasi quyidagicha ishlaydi. Operator pultdan, yoki 
YOТKning o’ziga joylashtirilgan boshqaruv pultidan so’ralgan miqdor ko’rsatilgan 
komandani beradi. Quyish jo’mragi joyidan olinishi bilan hisoblagich ko’rsatgichlari 
nolga tushadi, nasos ishlab yonilg’ini gazajratgich orqali shlangga yuborishni 

---

33 
boshlaydi. Kran dastagi bosilgandan so’ng elektromagnit klapan ochilib yonilg’i 
bakka quyila boshlaydi.
Gaz ajratgichdan so’ng o’rnatilgan maxsus moslama ko’rsatilgan hajmdagi 
yonilg’ining so’nggi 0.5litrini sekin asta quyilishini ta’minlaydi.
Gidravlik qarshiliklarni kamaytirish va kolonkalardagi truba o’tkazgichlarni 
qisqartirish evaziga uning o’lchamlarini kichaytirish maqsadida, YOТKning bir 
qancha qismlari alohida monoblokka yig’ilmoqda.
Monoblokka, asosan elektrodvigatel, nasos, filtrlar, gazajratgich, qalqovichli 
kamera, hajmo’lchagich va teskari klapan o’rnatiladi. 
Nasos-monoblok tarkibiga quyidagi qismlar kiradi:
Dag’al filtr – benzin tarkibidagi 100 mkm dan, dizel yonilg’isidagi 20 mkm 
dan yirik bo’lgan mexanik aralashmalarni tutib qoladi. Ular yonilg’iga tashish 
jarayonlarida 
sisternadagi 
cho’kmalardan, zanglagan metall idishlar va 
trubao’tkazgichlar yuza qismlaridan, atrof-muxitdagi changlar hisobidan o’tishi 
mumkin. Filtrlar qog’ozli bo’lib, metall korpusga yig’iladi va YOТKning so’rilish 
tizimiga o’rnatiladi. Vaqti-vaqti bilan ularning filtr elementlari almashtirilib turadi. 
Ushbu filtrlar yonilg’ini sifatini saqlash bilan bir vaqtda nasos detallarini yeyilishdan, 
tirnalishdan saqlab turadi.
YOТKlarning nasosi sifatida (1.18-rasm) rotor-shiberli, rotor-porshenli yoki 
kurakli sinflarga kiruvchi nasoslardan biri o’rnatilgan bo’ladi. Unday nasoslar 
korpusdan, rotordan, ikki tomondagi qopqoqlardan tashkil topgan bo’lib, ulardagi 
shiber yoki kurakchalar rotordagi maxsus chuqurchalarga o’rnatilgan bo’ladi.