O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Balans 
20x0 y. 
20x1 
y. 
20x2 
y. 
20x3 
y. 
20x4 y. 
Aktivlar 
600,0 
720,0 
864,0 
1036,8 
1244,2 
sh.j., - pul va pul ekvivalentlari 
10,0 
12,0 
14,4 
17,3 
20,7 
- olinadigan hisob varaqlari (debitorlik 
qarzlari) 
40,0 
48,0 
57,6 
69,1 
82,9 
- tovar-moddiy zahiralar 
50,0 
60,0 
72,0 
86,4 
103,7 
- asosiy vositalar 
500,0 
600,0 
720,0 
864,0 
1036,8 
Majburiyatlar
300,0 
407,4 
540,2 
703,6 
904,0 
sh.j., to‘lovlar uchun hisob varaqlar 
(kreditorlik qarzlari) 
30,0 
36,0 
43,2 
51,8 
62,2 
- qisqa muddatli majburiyatlar 
120,0 
221,4 
346,9 
501,7 
691,8 
- uzoq muddatli majburiyatlar 
150,0 
150,0 
150,0 
150,0 
150,0 
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital) 
300,0 
312,0 
323,9 
333,2 
340,1 

---

441 
ortishi 
summasi ortishi 
= 207,36 
– 
6,98
– 
10,37
= 190,09 
Shunday qilib, aniqlab oldikki, prognoz qilinayotgan yilda kompaniyaga 
qo‘shimcha 190,1 mln. so‘m kerak bo‘ladi va bu summani kompaniya biror tashqi 
moliyalashtirish 
manbaidan 
olishi 
mumkin. 
17-jadvalda 
keltirilgan 
ma’lumotlarga ko‘ra bu summa to‘liqligicha firmaning qisqa muddatli qarzini 
oshirish orqali olinadi. Natijada qisqa muddatli qarz jami miqdori 501,7 mln. 
so‘mdan 691,8 mln. so‘mgacha oshadi. 
3. O‘sib kelayotgan biznes: tashqi moliyalashtirishga bo‘lgan ehtiyoj 
Endi bizga ma’lumki, agar 20x4 yilda “XYZ”
 
korporatsiyasining sotuvlari 
hajmi 20%ga oshsa, kompaniya biror tashqi manbalardan yana 190,1 mln. so‘m 
miqdorida qo‘shimcha mablag‘ qidirishiga to‘g‘ri keladi. Amalda bu muammoni 
hal etishning quyidagi uchta yo‘li bor: 
1.
Firmaning 
qisqa 
muddatli 
qarzlarini 
oshirish 
(17-jadvaldagi 
ma’lumotlarga asoslangan vaziyat); 
2.
Firmaning uzoq muddatli qarzlarini oshirish; 
3.
Yangi aksiyalar emissiyasi orqali. 
Endi tashqi manbalardan qo‘shimcha moliyalashtirish summasi sotuvlar 
hajmi oshishi sur’atiga qanchalik bog‘liq ekanligini ko‘rib chiqamiz.
Bunday bog‘liq (sezuvchan, ta’sirchan)likni tahlil qilish usullaridan biri 
oldingi bo‘limda bayon etilgan tartib (jarayon) sotuv hajmlari o‘sishi 
sur’atlarining turli ko‘rsatkichlaridan foydalangan holda takrorlani-shidir. Bu 
vazifani bajarish juda oson. Buning uchun maxsus kompyuter dasturida elektron 
jadval modeli tuziladi. Namunani “Prentice-Hall”
117 
nashriyotining ma’lumotlar 
Web-saytida topish mumkin. Bog‘liq (sezuvchan, ta’sirchan)likning tahlil qilish 
natijalarini 20-rasmda ko‘rish mumkin.