O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

17-rasm. Moliyaviy infratuzilma tarkibi 
Bir necha asrlar davomida jamiyatning tarixiy rivojlanish tadqiqoti bilan 
shug‘ullanuvchi 
olimlarning 
aniqlashlariga 
ko‘ra, 
moliyaviy 
tizim 
infratuzilmasining 
evolyutsiyasi 
mamlakatlarning 
iqtisodiy 
rivojlanish 
mexanizmini tushunish uchun asosiy mezon bo‘lib hisoblanadi. 
Moliyaviy tizimni tartibga soluvchi ba’zi funksiyalar xususiy 
kompaniyalarni birlashtiruvchi tashkilotlar tomonidan, boshqalari esa davlat 
tashkilotlari 
tomonidan 
amalga 
oshiriladi. 
Yuridik 
jihatdan 
davlat 
muassasalarining vakolatiga kiruvchi bu kabi alohida vazifalarni bajarish, 
ko‘pincha, xususiy sektor
112
tashkilotlariga topshiriladi. Bunday tartib AQShda 
va shu kabi dunyoning boshqa davlatlarida qabul qilingan. Ba’zan bunday xususiy 
sektor tashkilotlari sifatida professional tor ixtisoslashgan assotsiatsiyalar, 
112
“Sektor” lotincha “sektor” – qirquvchi, qirqib ajratuvchi. 1. Doiraning yoy va ikki radius bilan cheklangan 
qismi va shu shakldagi narsa. 2. Yaxlit bir hududning ma’lum radius va chegaralar bilan cheklangan qismi, alohida 
ajratilgan hudud. 3. Ba’zi idora va muassasalarning muayyan faoliyatga ixtisoslashgan bo‘limi. 4. Xalq 
xo‘jaligining muayyan iqtisodiy va ijtimoiy belgilar bilan ajralib turadigan qismi, sohasi. Qarang: o‘sha manba. 
J.III. –B.475. 
Moliyaviy infratuzilma 
Buxgalteriya hisobi va sud 
ishlarini hal etish jarayonlari 
Moliyaviy tizim qatnashchilarining o’zaro 
munosabatlarini nazorat qiluvchi (tartibga 
soluvchi) idoralar 
Moliyaviy instrument (vosita)lar 
savdosiga ko’maklashuvchi hisob-
kliring tashkilotlar 

---

401 
masalan, AQShdagi Moliya hisobi stan-dartlari bo‘yicha kengash (FASB – 
Financial Accounting Standard Board); boshqa holatlarda – fond birjalari, 
uchinchidan – Xalqaro svop sotuvchilari assotsiatsiyasi (ISDA – International 
Swap Dealers Association)ga o‘xshagan savdo assotsiatsiyalari maydonga 
chiqadi.
Davlat, iqtisodiyotning har qanday boshqa sohasidagi kabi, moliyaviy 
sohada ham ijobiy rol o‘ynashi va mamlakat iqtisodiy faoliyati samara-
dorligining ortishiga imkon yaratishi mumkin. Biroq, muvaffaqiyatli davlat 
siyosati, asosan, davlatning moliyaviy masalalarga qay darajada aralashishi va 
uning qaysi chegaradan o‘tmasligi zarurligini to‘g‘ri aniqlash bilan bog‘liq.