Shundan keyin g o 'dakka 0 ‘g ‘uz nomini berdilar. 0 ‘g ‘uz
balog‘atga yetgach, Qoraxon uni ukasi Urxonning qiziga
uylantirdi. Qiz qarindosh b o ‘lganligi uchun 0 ‘g ‘uzxon unga
iltifot k o ‘rsatmadi. Ov va sayr bahonasida undan uzoq yurdi.
0 ‘g ‘uzning uylantirgan qiziga ko'ngli yo'qligini eshitgan
Q oraxon qattiq ranjidi va ikkinchi ukasi K o ‘zxonning qizini
xotinlikka olib berdi. Bu qiz xudojo‘y emas edi. Shu sababli
0 ‘g ‘uzxon bu qiz bilan ham irodat qilmadi. Q oraxon bu
voqeani ham eshitib, xafa bo'ldi. A m m o uchinchi ukasi
U rx o n n in g qiziga 0 ‘g ‘u zx o n n in g
roziligisiz u y la n tin b
q o ‘yishga ju r’at etolmadi.
0 ‘g ‘uzxon bir kuni ovdan q ay tish d a am akisi U rxon
yashaydigan qarorgohga tushib o ‘tdi. Xiromon a r ig i b o ‘yida
uning qizini k o ‘rib, oshiq b o ‘ldi. K o ‘z qarash la ri bilan
muhabbatini izhor etdi. Qiz rozilik berdi. 0 ‘g ‘uzxon unga
uylanish uchun otasining ham roziligini oldi. Ular shu qadar
ahil va d o ‘st b o ‘ldilarki, 0 ‘g ‘uzxon o ‘z nikohidagi boshqa
ikki xotini xonasiga kam dan-kam kiradigan b o ‘ldi. Qoraxon
bu voqeani eshitib, yana xafa b o ‘ldi. Bir kuni 0 ‘g‘uzxon ovga
ketgan edi. U kelinlarini chaqirib, ularning dardini eshitdi.
0 ‘g ‘uzxonning ikki xotini ko'ziga yosh olib, erini aybladilar,
u
ota dinini tark etib, boshqasini tan olayotganini aytdilar.
Q o rax o n bu gapni eshitib, ilondek t o ‘lg‘andi, o ‘z o ‘g ‘li
0 ‘g‘uzxonga qarshi lashkar t o ‘plashni buyurdi. 0 ‘g‘uzning
kichik xotini Q o ra x o n n in g v ajo h atid a n x a b a r topdi va
shikorga bo rib, erini ogoh etdi. Ota va bola o ‘rtasida keskin
ja n g b o ‘ldi. .Urushda Q o rax o n halok b o i d i va shohlik
0 ‘g ‘uzxon q o ii g a o ‘tdi.
0 ‘g ‘uzxonning xoqonligi 73 yil davom etdi. U iymon-
e ’tiqodli davlat qurdi. Unga b o ‘yin
tovlaganlar Turkiston
sarhadidan chiqib. Chin tom onga, k o ‘pchiligi T o to r shohi
h u z u r i g a k e t d ila r . 0 ‘g ‘u z x o n n i n g m o ‘g ‘ul va t o t o r
lashkarlari bilan dastlabki jangi bo'ldi. Q o ‘shin tarkibidagi
odam lar mavqelariga qarab, yettiga b o ‘lindilar va jangga
111
kirishdilar. 0 ‘g ‘uzxon
Chin va Xitoy, Turkiston, Saqlob
m a m la k a tla rig a h o k im bo 'ld i. T alo tin , T alo sh , Salosi,
S a y r a m
s h a h a r l a r i d a n
to
B u x o r o ,
S a m a r q a n d
sarhadlarigacha yerlarni o ‘z tasarrufiga kiritdi. 0 ‘g‘uzxon
Chin va M ochin m am lakatlaridan Rus dengizigacha, Oltoy
va Q onqoydan Jayhun daryosigacha bo'lgan mamlakatlarni
egalladi. U tu rk va ajam shohlari orasida misli Jamshid
(«Avesto»da bayon
etilishicha, adolatli h u k m ro n, najotkor
kuch) edi.
0 ‘g ‘uzxon turklarning qavmlariga laqab qo'ydi: uyg‘ur,
qonqli, qipchoq, qorluq, xalaj, chiyug1 va boshqalar. H a r
bir qavm ga n om q o ‘yilishining m a ’nosi bor edi.
Do'stlaringiz bilan baham: