8- ma’ruza. O’zbekiston respublikasidagi ijtimoiy o’zgarishlar reja

24.3-jadval
O‘zbekistonda aholi pul daromadlari va xarajatlari balansi tarkibi
 
Ko‘rsatkichla
r 
2004 
2005 
2006 
2007
2008 
mlrd. 
so‘m 
foiz 
mlrd. 
so‘m 
foiz 
mlrd. 
so‘m 
foiz 
mlrd. 
so‘m 
foiz 
mlrd. 
so‘m 
foiz 
Jami 
daromadlar 
7634,
4 
100,
0 
9728,
6 
100,
0 
12954,
9 
100,
0 
16872,
7 
100,
0 
22626,
3 
100,
0 
shu jumladan: 
-mehnatga haq 
to‘lash va 
korxonalardan 
olingan boshqa 
daromadlar 
2057,
0 
26,9 
2860,
2 
29,4 
3857,1 
29,7 
5417,5 
32,1 
7534,6 
33,3 
-mol-mulk, 
tadbirkorlik, 
qishloq 
xo‘jalik 
mahsulotlarini 
sotishdan 
olingan 
daromadlar 
4593,
7 
60,2 
5448,
0 
56,0 
7135,8 
55,1 
8786,9 
52,1 
11290,
5 
49,9 
-ijtimoiy 
transfertlar 
983,7 
12,9 
1420,
4 
14,6 
1962,0 
15,2 
2668,3 
15,8 
3801,2 
16,8 
Jami 
xarajatlar va 
jamg‘armalar 
7561,
1 
100,
0 
9533,
0 
100,
0 
12680,
7 
100,
0 
16572,
8 
100,
0 
22240,
7 
100,
0 
shu jumladan: 
-iste’mol 
sarflari 
5871,
8 
77,7 
6911,
4 
72,5 
9538,9 
73,6 
12409,
8 
73,5 
16613,
8 
74,7 
-majburiy 
to‘lov va 
badallar 
598,7 
7,9 
667,3 
7,0 
895,8 
6,9 
1123,1 
6,7 
1445,6 
6,5 
-jamg‘armalar-
ning o‘sishi 
1090,
6 
14,4 
1954,
3 
20,5 
2246,0 
17,4 
3039,9 
18,0 
3803,2 
17,1 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.
Aholining yollanib ishlovchi qismi oladigan daromadlarining asosiy ulushini 
ish haqi
tashkil 
etadi. Daromadning bu turi istiqbolda ham pul daromadlari umumiy hajmining shakllanishida 
o‘zining etakchi rolini saqlab qoladi. Jumladan, O‘zbekistonda 2001 yilda mehnatga layoqatli 
aholining o‘rtacha ish haqi kun kechirish uchun minimum darajada zarur bo‘lgan mablag‘ning 99 
foizini tashkil etgan bo‘lsa, 2007 yilda bu ko‘rsatkich 3 barobardan ko‘proq oshdi. Ta’kidlash 
joizki, bu ko‘rsatkich MDH mamlakatlari o‘rtasida yuqori ko‘rsatkichlardan biri hisoblanadi
7
.
7
Инсон манфаатлари устуворлигини таъминлаш – барча ислоҳот ва ўзгаришларимизнинг бош мақсадидир. Ўзбекистон 
Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2007 йилда мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари 
ва 2008 йилда иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар 
Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси // Халқ сўзи, 2008 йил 9 февраль.

---

24.1-diagramma
Aholi pul daromadlari qo‘shimcha o‘sishining omillari
 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari. 
 
Aholi pul daromadlari darajasiga davlat yordam dasturlari bo‘yicha to‘lovlar sezilarli ta’sir 
ko‘rsatadi. Bu manbalar hisobiga pensiya ta’minoti amalga oshiriladi va turli xil nafaqalar 
to‘lanadi. 
Aholining 
moliya-kredit tizimi
orqali olinadigan pul daromadlari quyidagilardan iborat:
- davlat sug‘urtasi bo‘yicha to‘lovlar;
- shaxsiy uy qurilishiga va matlubot jamiyati a’zolariga bank ssudalari;
- jamg‘arma bankidagi omonatlar bo‘yicha foizlar;
- aksiya, obligatsiya qiymatining o‘sishidan olinadigan daromad va zayom bo‘yicha 
to‘lovlar;
- lotereya bo‘yicha yutuqlar;
- tovarlarni kreditga sotib olish natijasida paydo bo‘ladigan vaqtincha bo‘sh mablag‘lar;
- har xil turdagi kompensatsiya to‘lovlar va h.k. 
O‘zbekistonda aholi jon boshiga real pul daromadlari 2008 yilda 23 foizga o‘sdi (24.2-
diagramma). 
Aholi daromadlari ularning turmush darajasiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. 
Aholi turmush darajasi – aholining hayot kechirishi uchun zarur bo‘lgan moddiy va 
ma’naviy ne’matlar bilan ta’minlanishi hamda ular ehtiyojining bu ne’matlar bilan 
qondirilishi darajasi. 
Aholi turmush darajasining BMT tomonidan tavsiya etilgan ko‘rsatkichlari tizimi o‘z ichiga 
quyidagi guruhlarni oladi: 
1) tug‘ilish va o‘lish darajasi hamda boshqa demografik ko‘rsatkichlar; 
2) hayot kechirishning sanitar-gigiena jihatidan sharoitlari; 
3) oziq-ovqat tovarlarini iste’mol qilish; 
20,8
3,4
2,1
13,6
2,8
3,0
0,7
3,1
0,8
9,7
6,3
1,3
5,9