Dilnavoz Yusupova

matla’
yoki 
mabda’
, oxirgi bayti esa 
maqta’
deb ataladi va 
maqta‘da shoir taxallusi qo‗llaniladi. Agar ikkinchi bayt ham matla‘ singari qofiyalansa, 
ya‘ni g‗azal qo‗sh matla‘ga ega bo‗lsa, 
«
husni matla’
»
yoki 
«
zebi matla’
»
li g‗azal deb 
ataladi.
QIT’A
(arabcha, «
parcha
»
, 
«
bo‘lak
»
, 
«
qism
») 2 baytdan bir necha baytgacha hajmda 
bo‗lgan, faqat juft misralari qofiyalanadigan 
(
b-a , v-a, g-a…
)
baytli she‘r shakli 
hisoblanadi. 
Turkiy adabiyotda qit’aning ilk namunalari Nosiruddin Rabg‘uziyning 
«
Qisasi Rabg‘uziy
»
 asarida uchraydi.
7
Qit‘a, asosan, falsafiy, ijtimoiy va axloq-odob bilan bog‗liq mavzularda yaratilgan. 
Shuningdek, qit‘a nasriy asarlarda ma‘lum bir masala haqidagi fikr-mulohazalarga yakun 
sifatida «qissadan hissa» tarzida keltirilgan.
MUSTAZOD
arabcha «
orttirilgan
»
, 
«
ziyoda qilingan
» ma‘nolarini bildirib, har 
misrasi 1,5 qatordan iborat she‘r shaklidir. Mustazod uchun g‗azal asos – zamin vazifasini 
o‗taydi. Ikkala janrning qofiyalanish tizimi, baytlar soni, matla‘ va maqta‘, taxallusning 
mavjudligi bu fikrni isbotlaydi. Lekin g‗azal aruz tizimining barcha bahrlarida yaratilgani 
7
Adabiyotshunoslikda turkiy adabiyotdagi ilk qit‘a Xorazmiy «Muhabbatnoma»sida uchraydi degan qarash bor. «Qisasi 
Rabg‗uziy»dagi she‘riy parchalarning janr xususiyatlarini o‗rganish natijalari asarda qit‘a janriga mos keluvchi she‘r 
mavjudligini ko‗rsatdi.

---

105 
holda, mustazod faqat hazaj bahrining