Ham bayt, ham bandga asoslangan she’r shakllari

Ham bayt, ham bandga asoslangan she’r shakllari

• Reja:
• 1. Masnaviy – voqeaband she’r uchun asos sifatida.
• 2. Tarji’band va vosila bayt haqida umumiy ma’lumot.
• 3. Tarkibbandning janr xususiyatlari.

• Masnaviy (ar.) – ikkilik). Har bandi ikki misradan tarkib topuvchi va a-a, b-b, v-v… tarzida qofiyalanuvchi she’r turi. Bunday qofiyalanish tizimi nihoyatda qulay bo‘lganligi uchun voqyeaband she’riy asarlar, manzumalar va dostonlar M.da yozilgan

• Tarji’band (ar.-fors. takrorlab bog‘lash)– mumtoz adabiyotdagi yirik hajmli bandli she’r shakllaridan biri. T. bir necha banddan iborat bo‘lib, har bir band “tarji’xona” deb ataladi va g‘azal singari (a-a, b-a, v-a..) qofiyalanadi. Bandlar oxirida o‘zaro qofiyalanuvchi bayt aynan takrorlanib, barcha tarji’xonalarni o‘zaro bog‘lab turadi va vosila bayt deb ataladi. T.lar odatda har biri 8–11 baytdan iborat bir necha banddan tashkil topadi.

• Tarkibband (ar.-fors. biriktirib bog‘lash)– mumtoz adabiyotdagi yirik hajmli bandli she’r shakllaridan biri. T. tarkibi, qofiyalanish tizimi va hajmiga ko‘ra tarji’bandga yaqin turadi (qarang: tarji’band). Faqat undan farqli o‘laroq, T.da har bandning maqta’si o‘zaro qofiyalanuvchi va bir-birini takrorlamaydigan mustaqil baytlardan iborat bo‘ladi67.

Savol va topshiriqlar:

• Savol va topshiriqlar:
• Masnaviy haqida ma’lumot bering.
• Masnaviy haqidagi ilk ma’lumot qaysi asarda keltiriladi?
• Tarji’band to’g’risida nimalarni bilasiz?
• Tarkibband haqidagi ilk ma’lumot mumtoz adabiyotimizda qaysi asarda uchraydi?