O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

B9 vitamini (folat kislota yoki bs vitamini) 
 

---

237 
B
9 
vitaminining B
s 
vitamini deb nomlanishi ilk bor uning 
jo‘jalarda olib borilgan tajribalarda ochilganidir (inglizcha -|” chicken 
” - jo‘ja). 
Bu vitaminning yana folat kislota deyilishiga sabab uning ismaloq 
yashil barglaridan (lotincha “folium” - barg) ajratib olinganidir. Qoqi, 
yalpiz, qichitqi o‘t, dostorbosh kabi boshqa o‘simliklarning yashil 
barglarida ham mo‘l bo‘ladi, lekin qurigan bargda, ayniqsa quyosh 
nuri ostida quritilgan bo‘lsa folat kislota uchramaydi. Quritilgan, 
qaynatilgan o‘simliklar mahsulotlari tarkibida birgina folat kislota 
emas, balki boshqa vitaminlar ham juda kam bo‘ladi. shuning uchun 
o‘simliklarning mevalarini, barglarini va boshqa qismlarini iloji boricha 
“tirik”ligicha iste'mol qilishga intilish kerak. Shunda vujudning 
aksariyat vitaminlar va ma'danli moddalarga bo‘lgan ehtiyoji 
qondirilib, dorixonalardagi darmondorilaga hojat qolmaydi (albatta 
og‘ir avitaminozlarga mubtalo bo‘lganlar bundan mustasno). 
Tajribalarda shu narsa aniqlanganki, agar jo‘jalar ovqatidan folat 
kislota umuman olib tashlansa, ular o‘sishdan to‘xtab, qoni kamayib 
ketar ekan. B
9 
vitamini bevosita qon hosil bo‘lishida ishtirok qilganligi 
uchun ham uni ayrim manbalarda antianemik vitamin deb yuritishadi. 
Ovqatlanish qoidalariga rioya qilib borilsa, bu vitaminning avitaminozi 
kam uchraydi. Yana u ichak mikroflorasi tomonidan ham sintez qilinadi. 
Agar ichaklarning faoliyati yomonlashib folat kislota qonga o‘tmay 
qolsa, odamda kamqonlik, ya'ni anemiya yuzaga keladi. Bundan tashqari 
B
9 
vitamini avitaminozi hazm a'zolari, jigar vazifasining buzilishi va 
himoya qobiliyatining pasayishi bilan ham ifodalanadi. Folat kislota 
taqchilligidan xastalikka uchraganlarda asabiylashuv, uyqusizlik, tez 
charchash, parishonxotirlik alomatlari uchraydi. 

---

238 
Folat kislota yangi hujayra va to‘qimalar hosil bo‘lishida, 
jumladan, qizil qon tanachalarining yuzaga kelishida faol qatnashadi, 
agar u yetishmasa eritrotsitlar yetilmaydi, natijada kamqonlik paydo 
bo‘ladi. 
B
9 
vitaminining tabiiy manbalariga ismaloq va yuqorida aytib 
o‘tilgan o‘simliklarning yashil barglari, pomidor, sabzi, lavlagi, rangli 
karam, dukkaklilar, donli o‘simliklar, hayvonning jigari, go‘shti, baliq 
va tuxum kiradi. Odamda unga bo‘lgan kecha-kunduzlik ehtiyoj 
o‘rtacha 200 mg, ko‘p jismoniy mehnat qiladiganlar, har xil stress 
holatlarda faoliyat ko‘rsatadiganlarda hamda homilador, emizikli 
onalarda bu miqdor 400 mg va undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin.