Термиз давлат Университети Педагогика факулътети Психология таълим йўналиши битирувчиси Нормуродов Ғайратнинг “Тадбиркорлик фаолияти хусуси

3-jadval 
 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning tevarak-atrof 
obyektlarini o‘rganishda nutqini rivojlantirishga 
oid ikkinchi darajali masalalar 
1 
IKKINCHI DARAJALI MASALALAR 
TOIFASI
 
1 
2 
1 
Badiiy adabiyotlar bilan tanishtirish. 
2 
Nutq o‘stirishga oid tadqiqot metodlari.
3 
Rasmlarga qarab hikoya qilib berishga o‘rgatish. 
4 
Xotira bo‘yicha hikoya qilib berishga o‘rgatish. 
5 
Kattalar xabarini qayta hikoya qilib berish. 
6 
Tarbiyachining nutq madaniyatiga qo‘yiladigan asosiy talablar. 
7 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nuqi ifodaliligining shart-sharoitlarini 
ta’minlash. 
8 
Bolalar tomonidan tarbiyachilar nutqini tushunmaslikning oldini olish 
shart-sharoitlari. 
9 
Antonim so‘zlarni o‘zlashtirish uchun mashqlar 
10 
Bolalarni badiiy adabiyot bilan tanishtirishga oid mashg‘ulotlar 
o‘tkazishning xususiyatlari. 
11 
Topishmoq, maqol va matallar — nutq o‘stirish vositasi sifatida. 
12 
Rasmlardan foydalanish — nutq o‘stirish vositasi sifatida. 
13 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning turli yoshdagi guruxlari nutqini 
o‘stirishda izchillikka rioya qilishning mohiyati va xususiyatlari. 
14 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nuqini o‘stirishda magnitofondan 
foydalanish. 
 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini o‘stirishga oid tevarak-atrof 
obyektlari: 
- maktabgacha yoshdagi bolalarning yoshi; 

---

75 
- ko‘pgina bolalar bog‘chalarida, maktabgacha yoshdagi bolalar bo‘lishi uchun 
obyektlarning qulayligi; 
- so‘z zaxirasini boyitishning zarurligi. 
Tevarak-atrof obyektlarining namunaviy ro‘yhati quyidagicha: 
1. Xayvonot olami. 
2. Tabiat ko‘rinishlari (bahor, yoz va boshqalar). 
3. Usimliklar dunyosi. 
4. Insonlarning mehnat faoliyaggi. 
5. Xo‘jalik sohalari (sanoat, kishlok; xo‘jaligi va boshqalar). 
6. Pochta, telegraf. 
7. G‘alla, un, sabzavot va boshqalarni saqlash uchun binolar (elevatorlar, omborlar va 
boshqalar). 
8. Dengiz, ko‘l, daryo, sharshara, ariq kanal. 
9. Tog‘lar, tog‘ daralari, g‘orlar. 
10. Osmon, yulduzlar, fazo. 
11. Madaniy-maishiy inshootlar. 
12. Savdo rastalari, dukonlar. 
13. O‘yinchoqlar. 
14. Kitoblar, rasmlar, bezakli jurnallar. 
Nutqni rivojlantirishga oid tevarak-atrof obyektlarini quyidagi guruhlarga bo‘lish 
mumkin: 
- hayvonot va o‘simliklar olami; 
- insonlar mehnati va texnika vositalari; 
- tevarak-atrof predmetlari; 
- narsa-buyumlar; 
- o‘ynchoqlar, rasmlar, badiiy asarlar; 
- madaniy-maishiy binolar; 

---

76 
- tevarak-atrof hodisalari, yil fasllari. 
Xulosa qilganda, turli xil adabiy manbalarni, maktabgacha tarbiya muassasalari 
ilg‘or ish tajribalarini atroflicha o‘rganish va tahlil etish natijasida tevarak-atrofni 
o‘rganishda nutqni rivojlantirish muammosi ta’limning ilk bosqichi taraqqiyotida 
muhim o‘rin tutadi. 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirish mashg‘ulotlarini 
rejalashtirish va tashkil etish, amaliyotdagi mavjud tavsiyalardan foydalanish, 
tanqidiy va ijodiy yondashishgaar zarurligiga e’tibor qaratish, shuningdek, 
maktabgacha 
katta 
yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirishga oid ilg‘or 
texnologiyalardan foydalanishning mazmuni va ayrim xususiyatlari tahlil qilinadi.