Qarshi davlat universiteti «qiyosiy pedagogika»

Qiyosiy 
pedagogika 
tushunchasi. 
Qiyosiy 
pedagogika
yoki 
komparativistika 
dastlab falsafa fanlari sohasida shakllangan bo`lib, turli 
masalalarni, jumladan, o`sib kelayotgan yosh avlod ta’lim-tarbiyasi 
muammolarining jahon mamlakatlarda rivojlanish masalalarini ham o`rgangan. 
Qadim zamonlardayoq, falsafiy ta’limotlar mazmunida turli xalqlar va 
mamlakatlarda bolalarga qanday ta’lim-tarbiya berganliklari to`g’risida anchagina 
ma’lumotlar mavjud edi. Ularda ta’lim-tarbiya metodlari va qadriyatlari 
umumlashtirilgan bo`lib, katta avloddan yosh avlodga hayotiy tajribani qanday 
etkazilayotganligining o`ziga xos jihatlari tahlil qilingan edi.
Zamonaviy tilda qiyosiy pedagogika 
komparativistika
deb ham ataladi.
Komparativizm 
(lot. 
comparativis
-qiyosiy) qiyoslash va taqqoslash ma’nosini 
anglatib, tarixiy taraqqiyot tendensiyalarining o`xshash va farqli jihatlarini 
aniqlash, o`xshash hodisalarning o`zaro mos jihatlarini ajratishni o`zida 
mujassamlashtiradi. Ingliz tilida “
to compare
” ham “taqqoslash” degan ma’noni 
anglatadi. Mustaqil falsafiy tushuncha sifatida komparativizm turli fan sohalarida, 
shuningdek, adabiyotshunoslikda turli xalqlar badiiy adabiyotida obraz va syujetlar 
rivojlanish jarayonini qiyosiy tarixiy tahlil etishda qo`llaniladi. Ta’lim nazariyasida 
“komparativistika” tushunchasi “qiyosiy pedagogika” tushunchasi bilan bir sinonik 
qatorda turadi. Shuning uchun pedagogikaning bu sohasini “
pedagogik 
komparativistika”
deb atasa ham xato bo`lmaydi.
Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, chet el manbalarida ko`proq “qiyosiy 
pedagogika” emas, balki “qiyosiy ta’lim” atamasi ishlatiladi. Zero, “ta’lim” (ing. 
“
education
”) so`zi pedagogika (“pedagogie”) so`ziga nisbatan keng ma’noda 
qo`llaniladi. Chet el pedagogik an’anasiga ko`ra “ta’lim” so`zi rivojlanish, ta’lim 
va tarbiya birligini anglatadi. Shu bilan bir qatorda pedagogika faqat bolalarning 
ta’limi va tarbiyasiga taalluqli tushuncha sifatida qo`llaniladi. Shuning uchun ham 
chet el ta’rifida “qiyosiy ta’lim” (“
education compare
”) iborasini “qiyosiy 
pedagogika” (“
pedagogie comparative
”) ga nisbatan ko`proq ishlatilishini 
kuzatamiz. Biz “qiyosiy pedagogika”, “pedagogik komparativistika”, “qiyosiy 
ta’lim” va “komparativistika” tushunchalarini bir ma’nodosh so`zlar qatorida 

---

qo`llaymiz. Chunki bir qancha farqli jihatlariga qaramasdan, zamonaviy pedagogik 
nazariyasi va amaliyotida bu tushunchalar tez-tez aynan bir xil hodisa va 
jarayonlarni belgilashda ishlatiladi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, bugungi 
kunda “qiyosiy pedagogika” tushunchasi O`zbekistonda kengroq tarqalgan. 
Umuman olganda,