Qarshi davlat universiteti «qiyosiy pedagogika»

Qiyosiy pedagogikaning asosiy kategoriyalari va tushunchalari
. 
Qiyosiy pedagogika umumiy pedagogik va psixologik kategoriya va 
tushunchalarni qo’llaydi: maorif, ta’lim, tarbiya, rivojlanish, ijtimoiylashuv va 
hokazo. Komparativ tadqiqotlarning xos tushunchalariga – qiyosiy pedagogika, 
pedagogik komparativistika, dunyo ta’lim tizimi, milliy ta’lim tizimi, ta’limni 
globallashtirish, ta’limning ijtimoiy sinflari, ta’limni rivojlantirish strategiyasi, 
ta’limni standartlashtirish, zamonaviy xorij pedagogik tajribasi, milliy ta’lim va 
tarbiya tizimi, pedagogik madaniyat, ta’lim siyosati, ta’lim tendensiyalari va 
hokazo. 
1.2. Qiyosiy pedagogikada metodologik yondashuvlar. Melioristik yondashuv, 
tarixiy-falsafiy yondashuv, fanlararo yondashuv, ma’lumotli yondashuv, 
etnomadaniy yondashuv. 
Qiyosiy pedagogikaning metodologik asosi (qiyosiy pedagogikaga umumiy 
metodologik yondashuvlar) 
Kelajagi buyuk davlatni qurayotgan kishining tafakkuri, axloqi yangi 
iqtisodiy munosabatlarni tiklashga, moddiy ne`matlar ishlab chiqishga astoydil 
kirishib doimo yonib yashash hissi bilan sug`orilgan bo`lishi lozim. Mana shunday 
ijobiy xislatlarga boy insonlarni tarbiyalash pedagoglarning vazifasi hisoblanadi. 
Qiyosi pedagogika fani O’zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi» va «Ta`lim to`g`risida»gi Qonun talablari asosida oliygohlarda bo`lg`usi 
o’qituvchilarni jahon pedagogikasi, ayniqsa rivojlangan davlatlarda ta`limning 
o’ziga xos jihatlari haqida ma`lumotlarga ega bo’lish va ta`lim-tarbiyada qotib 
qolgan va eskirgan o’z dolzarbligini yo’qolib borayotgan ish shakli va uslublaridan 
xolos etish, ta`limni munosib tarzda yaxshilashda va yangilashda ustuvor fanlardan 
biri sifatida xizmat qiladi. 
Pedagogik taqqoslash fanining maqsadi-bo’lg`usi o’qituvchilarni fanning 
nazariy metodologik muammolari, taraqqiyot bosqichlari, chet el ta`limi, uning 
mazmuni, tuzilishi, rivojlanishi, o’ziga xos xususiyatlari, ta`lim-tarbiya orasidagi 
uzviyliklar, ilg`or g`oyalar va tajribalar xususidagi bilimlar bilan tanishtiradi. Shu 
orqali ta`lim mazmunini rivojlantirish, uni jahon talablari darajasiga olib chiqish, 
pirovard natijada yuqori malakali kadrlar tayyorlab, mustaqil Respublikamiz 
iqtisodiy, ma`naviy qudratini oshirishga xizmat qildirishdan iboratdir. 

---

Tarbiya jamiyat vazifasi bo’lib u faqat ishlab chiqarish munosabatlari ta`sirida 
emas, balki turli tarixiy davrlarda ilgari surilgan u yoki bu tarbiya nazariyasining 
g`oyalari ta`sirida aniq shaklga ega bo’ladi. 
Jamiyatda tarbiya jarayonida to’plangan tajribani umumlashtirish ehtiyoji tug`ilib, 
o’sib kelayotgan yosh avlodni hayotga durustroq va rejali tarzda tayyorlash 
imkonini beradigan maxsus o’quv yurtlarini ochish zaruriyati paydo bo’lishi bilan 
birga ta`lim nazariyasi ham fan sifatida rivojlanib boshladi. 
Pedagogikaning fan sifatida shakllanishi buyuk chex pedagogi Yan Amos 
Komenskiy nomi bilan bevosita bog`liq. Uning mashhur G`Buyuk didaktikaG` 
asari pedagogika nazariyasi va amaliyoti sohasida birinchi muhim pedagogik asar 
hisoblanadi. Pedagogika fanining ob`ekti tarbiyaviy munosabatlar natijasida 
rivojlanuvchi inson hisoblanadi. Pedagogika-bu insonni qanday qilib tarbiyalash, 
unga qanday qilib ma`naviy boylikka erishish mumkinligini, ijodiy faol hamda 
hayotdan zavqlana olishi, jamiyat va tabiat bilan to’g`ri munosabat o’rnata olish 
haqidagi fan. Pedagogika atamasi qadimgi Yunonistondan kelib chiqqan. Bu erda 
quldorlar bolalarini maktabgacha kuzatib qo’yadigan, olib boradigan odamlarni 
pedagog deb atashgan. 
Keyinchalik bu atamaning ma`nosi birmuncha o’zgardi. Oldingi bolalar tarbiyasi 
kattalar tomonidan bevosita mehnat faoliyatida amalga oshirilgan bo’lsa, jamiyat 
rivojlanib borgan sari tarbiya bilan bilimdon, tajribasi etarli odamlar shug`ullana 
boshlagan. Mashg`ulotlar tobora tashkiliy shakllarga, ko’rinishlarga ega bo’lib, 
asta sekin maktablar paydo bo’ldi. 
Qiyosiy pedagogika yangi pedagogik qonunlarini ochmaydi, buyuk pedagogika 
fanlari orttirgan ilmiy tajribalaridan foydalanib, mamlakatlar guruhi asosida hozirgi 
dunyoda maorif taraqqiyotining eng muhim muammolarini, qonuniyatlari va 
tendentsiyalarini o’rganadi.
Qiyosiy pedagogika predmetiga nisbatan har xil qarashlar mavjud. Ayrim olimlar 
qiyosiy pedagogika asosiy ma’rifiy pedagogik hodisalarni hamda ularning turli 
mamlakatlarda konkret tarixiy sharoitda va o’zaro tadqiq etadi (V.Kanitits va V. 
Makert) deb hisoblashsa, ayrimlar qiyosiy pedagogika maorif tizimlari hamda turli 
mamlakatlarda ta’lim-tarbiya muammolarini tushunish va hal qilishdagi o’xshash 
va farqli tomonlarini ko’rsatib beradi (P.Suxorolskiy) deb ta’rif beradilar. Bir 
guruh olimlar qiyosiy pedagogika rus milliy ta’lim tizimini takomillashtirish 
maqsadida turli chet el maktab tizimlarini qiyosiy baholash bilan shug’ullanadi 
(M.A. Julen, J.Sedler, R.King-Xoll) degan fikrdalar. Ko’rinib turibdiki, qiyosiy 
pedagogikaning predmeti juda bahslanuvchan mavzudir. Qiyosiy pedagogikaning 
metodologik asosi falsafadir.