INGLIZ TILI DARSLARIDA NEOLOGIZMLARNING
AFZALLIKLARI VA KAMCHILIKLARI
Ikramova A.A.,
Buxoro davlat universiteti
Shekspir odatda neologism so`zlar ustasi hisoblangan, chunki uning asarida
kamida 500 ta so'z (tanqidchi, yolg'onchi, yolg'izlik va maslahatchi kabi so`zlar)
birinchi marta uning asarlarida paydo bo'lgan bo`lib, ammo bu kabi so`zlarni shaxsan
o`zi yaratganmi yoki boshqa joydan o`zlashtirganmi biz buni bila olmaymiz.[1,164]
Bugungi kunda ingliz tilining o`sib borishi va rivojlanishi to`g`risida, zamonaviy
lug'at nashriyotlari bizni eslatib turishidan charchashmaydi. Ingliz tilidagi
ma'ruzachilar har yili taxminan minggacha yangi qo'shimchalar kiritmoqdalar. So'nggi
lug'atlarda birinchi marta blog, grok, crowdfunding, hackathon, airball, e-marketing,
sudoku, twerk va Brexit kabi so`zlar kiritilgan.[2,215]
Global Language Monitor ma`lumotlariga ko'ra, har yili 5,4 mingga yaqin yangi
so'zlar yaratiladi; faqatgina 1,000 yoki Shunga o'xshash bosimga aylanib boradigan
darajada keng tarqalgan so`zlar foydalaniladi.[3,184] Ushbu so'zlarni kim yaratadi va
qanday qilib? Ularning shakllanishi qanday qoidalarga asoslanadi? Va ular nimani
ushlab qolishlarini aniqlaydi degan savollar albatta har bir kitobxonni o`ylantiradi.
Ingliz tilini o'rganuvchilar va ingliz tili ona tili bo'lmagan shaxslar qanchalik chet
tilini yaxshi bilishlari va neologizmlarni tuShunish va aniqlashlari to`g`risida, misol
qilib bir tajriba xususida oladigan bo`lsak, Saxara universiteti ingliz tili o`rgatuvchilari
orasida tajriba olib borilgan. Shulardan 70 nafardan ko`prog`i birinchi, ikkinchi va
uchinchi kurs talabalari olingan. Ularga hech qanday kontekstli maslahatlar bermasdan
10 ta neologism so`zlari berildi va ulardan nimani nazarda tutishini tuShuntirish
so'raldi. Har bir so'rovdan so'ng tadqiqotchilar har neologizmning asl ma'nosini
ularning javoblarida berilgan ma'nolari bilan taqqoslashgan va muhokama qilishgan.
So'rovning ikkinchi qismi intervyulardan iborat bo`lgan. 30 nafar talaba (o'nta talabalik
namunasi: har bir sinfdan beshta erkak va beshta ayol) va talabalarning birinchi
faoliyatni baholashiga va neologizmlarni til saboqlariga joriy etishga bo'lgan
munosabatiga qaratilgan. [4,345].
Ushbu tajriba Shuni ko`rsatadiki, chet tilini o`rgatuvchilar hamda turli kurslarda
tahsil oluchilar o`zlariga notanish bo`lgan so`zlarga qanday munosabat bildirishlari va
bu so`zlarni qanday qabul qilishlari tajribadan o`tkazilgan. Bundan tashqari neologizm
so`zlarni kontextda qo`llash va ulardan foydalanish tartiblari kuzatildi desak xato
bo`lmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |