87
“Tadbirkorlik sohasini erkinlashtirish kafolatlari” to’g’risidagi qonunlar qabul qilindi.
Bu qonunlarning qabul qilinishi mamlakatda tadbirkorlikni shakllantirish va
rivojlantirish uchun muhim baza sifatida xizmat qilmoqda.
Xususiy tadbirkorlikni tashkil qilishdan
asosiy maqsad mamlakat
iqtisodiyotida mavjud bo’lgan ijtimoiy- iqtisodiy muammolarni hal qilish bilan birga
bu sohani birinchi navbatda qonuniy bazasini yaratishni tadbiq etadi.Bu esa o’z
navbatida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga ko’proq erkinlik berilishi
ularda o’z faoliyatining yakuniy natijalari uchun javobgarlik hissini yanada oshiradi.
Shu jihatdan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish O’zbekistonda
amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning eng muhim ustuvor yo’nalishlaridan
biridir.
Tadbirkorlik sohasiga oid xo’jalik korxonalarni tashkil qilish va rivojlantirish
zarurligi Shundan iboratki, mamlakat iqtisodiyotida mavjud bo’lgan ijtimoiy- iqtisodiy
muammolarni hal qilishdir. Ayniqsa, respublikanmizdagi mahnatga layoqatli aholimni
ish bilan ta’minlash bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir. Bu esa o’z
navbatida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga ko’proq erkinlik berilishi
ularda o’z faoliyatining yakuniy natijalari uchun javobgarlik hissini yanada oshiradi.
Shu jihatdan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish O’zbekistonda
amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning eng muhim ustuvor yo’nalishlaridan
biridir. Darhaqiqat, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov
ta’kidlaganidek: “kichik biznesning ixcham va harakatchanligi, bozor konyukturasi
o’zgarishlari va iste’molchilar ehtiyojlariga nisbatan tez moslasha olishi, uni jahon
iqtisodiy inqirozi davrida yangi ish o’rinlarini yaratish va aholi daromadini oshirish
borasida eng qulay va maqbul vositaga aylantiradi”.
Demak, bu soha rivojini ta’minlash birinchi
navbatda tashkiliy huquqiy
asoslarini yaratish bilan birga, uni amalga oshirishda sharoit yaratish asosiy
yo’nalishdan biri bo’lib hisoblanadi.
Korxonalarning barcha turlarini bozor iqtisodiyotini rivojlanishi ta’minlovchi
omil bo’lgani tufayli, dunyo qarashga ham,boshqaruv faoliyatiga ham ishbilarmonlik
yondashuvini tadbiq etish orqali alohida shaxslar ham, butun jamiyat ham farovon
hayot sari o’z harakatlarini tezlashtirishlari mumkin.Mamlakatimiz prezidenti
I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni
rag’batlantirish hisobiga aholining ish bilan bandligini ta’minlash
siyosatini faol
amalga oshirmoqchimiz
Hozirgi paytda, mamlakatimizda mehnatga layoqatli aholi soni 15.6 milliondan
ortiqdir, lekin iqtisodiy tarmoqlarda ishlayotganlarning umumiy soni esa 11.7 million
kishini tashkil etadi.
Respublikanmizda aholini ish bilan band qilish va yangi ish joylarini yaratish
uchun xorijiy investitsiyalarni jalb qilish nihoyatda muhim ahamiyatga ega. Chunki
ishlab chiqarish fondlarini zamonaviy asbob – uskunalar, jihozlar va mexanizmlar
bilan yangilab, ilg’or texnologiyalarga o’ish uchun mablag’ kerak. Xalq xo’jligida
tarkibiy o’zgarishlar qilish, ko’plab yangi kichik korxonalar qurish, ishlab
chiqarishning va bozor iqtisodiyotining rivojlantirish uchun ham mablag’ kerak.
Kichik xo’jaliklar va korxonalar soni davlatimizda yildan yilga o’sib bormoqda
va ularning ishlabchiqarish mahsulotlari ichki va tashqi bozorda sotilmoqda. Ayniqsa
88
sanoat, savdo va qishloq xo’jaligida bunday xo’jaliklar
ulushi sezilarli darada
namoyon bo’lmoqda. Bunday xo’jaliklar ularning 69 -70 foizini tashkil qilmoqda.
Kichik tadbirkorlik subyektlari yakka tartibdagi tadbirkorlar, mikrofirmalar, kichik
korxonalar
hisoblanadi.
Odatda,
mikrofirmalar
qatoriga
ishlab
chiqarish
tarmoqlaridagi. Band bo'lgan xodimlarining o'rtacha yillik soni ko'pi bilan yigirma
kishb xizmat ko'rsatish sohasidagi va boshqa noishlab chiqarish tarmoqlaridagi, band
bo'lgan xodimlarining o'rtacha yillik son ko'pi bilan o'n kishini tashkil etadi.
Kichik korxonalar iqtisodiy tarmoqlar bo’yincha tarkibi quyidagichdir; yengil
va oziq-ovqat sanoatidagi, metallga ishlov berish va asbobsozlik, yog'ochsozlik, mebel
sanoati hamda qurilish materiallari sanoatidagi, band bo'lgan xodimlarining o'rtacha
yillik soni ko'pi bilan yuz kishi bo'lgan korxonalar;
mashinasozlik, mctallurgiya,
yonilg'i-energetika va kimyo sanoati, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish
va qayta ishlash, qurilish hamda boshqa sanoat-ishlab chiqarish sohala-ridagi, band
bo'lgan xodimlarining o'rtacha yillik soni ko'pi bilan ellik kishi bo'lgan korxonalar;fan,
ilmiy xizmat ko'rsatish, transport, aloqa, xizmat ko'rsatish sohalari (sug'urta
kompaniyalaridan tashqari), savdo va umumiy ovqatlanish hamda boshqa noishlab
chiqarish sohalaridagi, band bo'lgan xodimlarining o'rtacha yillik soni ko'pi
bilan
yigirma besh kishi bo'lgan korxonalar. Bunday subyektlar xodimlarining o'rtacha yillik
sonini aniqlashda unitar (sho'ba) korxonalarda, filiallarda va vakolatxonalarda
ishlovchilarning soni ham hisobga olinadi.
Korxona ishining bir necha turini amalga oshiruvchi (ko'p tar-moqli) yuridik
va jismoniy shaxslar yillik aylanma hajmida ulushi eng ko'p bo'lgan faoliyat tun
mezonlari bo'yicha kichik tadbirkorlik subyektlarigakiradi. Ba’zi tarmoqlarda lizing
faoliyatining takomillashmaganligi va qimmatli qog’ozlar bozorining yetarli darajada
rivojlanmaganligi ayrim hollarda xo’jaliklarni asosiy vosita ta\minlash
kechiktirmoqda. Viloyatlarda va joylarda savdo-sanoat palatasining hududiy axborot-
maslahat markazlarining ishlarini tashkil etish, uning faoliyatlarini jonlantirish,
moddiy-texnik bazasini yaxshilash, ularni malakali kadrlar bilan ta’minlash masalasi
ham mavjuddir.
Do'stlaringiz bilan baham: