Ayupova M. Yu

bilan kengaytiriladi. Sifatni ot bilan moslashtirishga o’rgatish bo’yicha logopedik 
ishlarni uzoq vaqt mobaynida bosh kelishik birlik – ko’plikdagi shakllar bilan 
chegaralash mumkin. Sifatlarni ot bilan bevosita kelishiklarda moslashni o’rgatish 
ishlari bosqich so’ngida amalga oshiriladi. Eslatib o’tamizki, bolalarni predmet 
belgilarini to’g’ri nomlashga o’rgatishdan avval ularni shu belgilar bo’yicha 
predmetlarni taqqoslashga o’rgatish lozim. So’ng bolalar logopedning qanday? 
qanaqa? savollariga tayanib predmet belgilarini nomlashni o’rganadilar. Bu 
bolalarga sifatning to’g’ri grammatik shaklini tanlashlariga yordam beradi. 
Agar bola rang nomini eslab qololmasa, u holda uni vaqtinchalik predmetni rangi bo’yicha 
taqqoslashga o’rgatish bilan chegaralanish mumkin. 

---

Predmetlarning ayrim belgilarini eslab qolishdagi qiyinchiliklar bola nutqi rivojlanish bo’yicha 
olib boriladigan keyingi logopedik ishlarni tormozlamasligi lozim. 
Yodlash uchun she’rlar: 
Agar bolalar ikki misrali she’r shaklini eslab qolish imkoniyatiga ega 
bo’lsalar she’r misralarini 6-7 qatorgacha kengaytirish lozim. Yodlash uchun she’rlarni logopedning 
o’zi tanlaydi. 
Uyushiq bo’lakli gaplar: 
Uyushiq bo’lakli gaplar ustida olib boriluvchi logopedik ishni 
umumlashtiruvchi tushunchalar ustidagi ish bilan bog’lash maqsadga muvofiqdir. Agar bosh 
kelishikda ot va sifatni moslashtirishni bolalar hech bir qiyinchiliksiz o’zlashtirsalar, ularga ot va 
sifatni egalik sifatlarida muvofiqlashtirish taklif etiladi. 
Fe’lning grammatik shakllarini taqqoslash 
 
Bunday logopedik ish fe’llarning shaxs, son, birlik-ko’plik kategoriyalarini va bolalarga so’z 
birikmalarida beriluvchi nutqning boshqa qism kategoriyalarini (olmosh, ot) keyinchalik bolalar 
tomonidan o’zlashtirishiga yordam beradi. 
Logoped asosiy e’tiborni, aynan bir fe’lni hozirgi va kelasi zamonda taqqoslashga qaratish 
lozim. Bu bolani bajarilayotgan harakatni farqlashga, ularga birmuncha aniqlik kiritishiga o’rgatadi. 
Ravishni imkon qadar ko’proq xozirgi zamon fe’li bilan birga qo’llash tavsiya etiladi. (hozir, mana, 
bugun) avval, ilgari, allaqachon, kecha – ravishlarini esa o’tgan zamon fe’li bilan qo’llash tavsiya 
etiladi. Kelasi zamon fe’llari dastlab yordamchi so’zlar bilan birga beriladi: bo’ladi, bo’lamiz kabi. 
Bolalarni mos keluvchi savollar qo’ya turib, fe’lning grammatik shaklini to’g’ri qo’llashga 
o’rgatish lozim. Masalan, nima qilyapti? Nima qilyaptilar? Nima kildilar? kabi.