Sh. N. Fayzimatov

Q=f

q
faqatgina 
q
min

max
cheklanishda fizik ma’noga ega. 
Differensiya va konsentrasiya darajasini ko’rib chiqamiz va bundan
tashqari umumlashtirilmagan texnologik jarayon halqalarini ko’rib chiqamiz. Ya’ni 
korpus detallariga ishlov berish uchun minimal texnologik pozitsiyalar soni degan 
ma’Noni bildiradi. 3.6-rasmda keltirilgan chizmaga asosan oldindan frezalangan 
detalga 17 teshikka ishlov berish kerak. Ularning ichidan 1-14 - teshiklar rezbali 
teshiklar hisoblanadi, qolganlari tekis teshik hisoblanib, 15 va 17 - teshiklar 

13 
da bo’lishi zarur. 16 - teshik diametri 

90, shularga asoslangan holda 1-14 
teshiklarga ishlov berish 3 ta operatsiyadan iborat bo’ladi.1) 

12 da teshik oChish; 
2) 

14 ga faskalarni olib tashlash; 3) M12 o’lchamda rezba oChish. 

---

120 
15-17 - teshiklarga ishlov berish analitik holatlari 4 ta operatsiya bilan 
ishlov beriladi. 1) 

12 ga teshik oChish; 2) 

12,7 ga zenkerlash; 3) 

14 da 
faskalarni kesib tashlash; 4) 

13ga razvyortkalash. 
16 - eng katta diametrga ishlov berish 2 operatsiyadan iborat bo’ladi: 1) 

88 ga qora ishlov berish; 2) 

90 ga toza ishlov berish. 
Berilgan chizmadagi detalning teshiklari bizga ma’lum. Bundan tashqari 
keskichlarning uzatishlar soni ham ma’lum. Shularga asoslangan holda har bir 
operatsiya uchun ketgan vaqtni hisoblab topish mumkin. Bundan tashqari har bir 
teshik uchun ishlov berish vaqtini topish mumkin. 
Agar detal bir keskichli dastgohda ishlov berilganda edi, umumiy vaqti t
ro
hamma operatsiyalarni bajarish uchun ketgan vaqtning umumiy bo’luvchisiga teng 
bo’lar edi. 
(3.18) 
bu erda S - mahsulotdagi bir xil ishlov berilgan yuzalar miqdori; n - yuzaga 
ishlov beruvchi operatsiyalar ketma-ketligi soni; m - har xil ishlov beriladigan 
sirtlar soni. 
Demak, 3.6-rasmga asosan teshiklar tizimiga to’liq ishlov berish uchun 
umumiy murakkablikdagi 12 ta diskret ishlov berish o’tishlarini bajarish kerak. 
Avtomat va avtomatik liniyalarda ishlov berishda operatsiyalarni bitta 
pozitsiyaga qo’yishva ishlov berish texnologik jarayonini pozitsiyalarga 
differensasiyallash kabi keng imkoniyatlari mavjud. 

---

121 
3.6-rasm. Yuzaga ishlov berilayotgan detal eskizi
(1-17 ishlov berilayotgan teshiklar). 
Ishlov berish usullari tanlab olingandan so’ng birinchi navbatda oldinga 
qo’yilgan masala bu asosiy operatsiyalarni gruppalashtirishva asosiy operatsiyalar 
zanjirini vujudga keltirish lozim. 
Yuqorida 
keltirilgan 
ma’lumotlargaasoslanib, sig’dirilmay qolgan 
texnologik jarayonni zanjirini vujudga keltirish quyidagicha yozish mumkin. 
1- 

15mm.li teshik ochish, qolgan operatsiyalar t
ri
=0.39 (1-12) ham shu 
bo’luvChiga teng. t
ri
=0.39 
1 - teshikdagi faskalarni 

13 gacha olib tashlash, t
ri
=0.39, qolgan 2-12 
teshiklarni faskalarini kesib tashlash ham t
ri
=0.9 ga umumlashtiriladi.
13 

10,5mm teshik ochish t
ri
=0.39 15-17 - teshiklarni 

14mm. ga oChish 
ham umumlashtiriladi. t
ri
=0,10 min. 
16 - teshikni 

88 gacha qora yo’nish ,t
ri
=0,44min. 15 va 17 - teshiklarni 

12,7cha zenkerlash umumlashtiriladi.
16 - teshikni 

90 gacha toza ishlov berish t
ri
=0.83min, 

13ga teshiklarni 
razvyotkalash ham umumlashtiriladi. t
ri
=0.16 min 

---

122 
1-teshikka M12 rezba oChish,t
ri
=0.42min, 3,5,8,9,11,12 - teshiklarga rezba 
oChish ham umumlashtiriladi. t
ri
=0.42 min. 
2 - teshikka M12 rezba ochish, t
ri
=0,42min; bundan tashqari 4, 6, 7, 10, 13, 
14 teshiklarga ham rezba ochish umumlashtiriladi, t
ri
=0,42 min 
Shunday qilib, operatsiyalar zanjiri 7 ta operatsiyalar yig’indisiga teng. 
Qolgan operatsiyalar sikl vaqtiga joylashtirilgan bo’ladi. q=7 bo’lganda 
avtomatik liniya’ni loyihalashda ishchi vaqt pozitsiya’ni limitlovchi ishchi 
vaqtning kattaligi orqali topiladi. 83 min, tayyor mahsulotlarning ishlab chiqarish 
orasidagi intervali, uzluksiz ishlab chiqarish vaqtida tahminan T=1 min. ga teng 
bo’ladi.Agar ishlov berish jarayoni bir keskichli zamonaviy dastgohda bajarilsa 
ham, masalan ko’p operatsiyali RDB dastgohida, unda detalga umumiy ishlov 
berish uchun 51 ta operatsiya’ni bajarish lozim. 

t
r
= (0,39+0,09+0,42)

14+(0,29+0,10+0,12+0,16)

2+(0,44+0,83)= 15,29min. 
Agar qisish va yechish vaqtini hisobga olmasak, bundan tashqari keskichni 
yo’naltirish va qaytarish, ularni almashtirish (hattoki avtomatlashtirilganda ham). 
U holda bitta mahsulotni uzatib berish vaqti T=30 min. gacha borishi mumkin.