|
3-bob. Yoshlarda xulq og’shi holatlarining psixokorreksion mexanizmlarini
empirik tadqiq qilish…………………………………………………………..56
3.1 Yoshlarda xulq og’ishi holatlarini o’rganish bo’yicha o’tkazilgan metodikalar
va ularning natijalari tahlili………...…………………………………………...56
3.2 Yoshlarda xulq og’ishi holatlarining psixokorreksion mexanizmlarini ishlab
chiqish yuzasidan tayyorlangan amaliy dastur…………………………………61
3.3 Psixokorreksion dastur o’tkazilgandan keyingi holat va natijalarni
umumlashtirish…………………………………………………………………66
Uchinchi bob bo’yicha xulosalar……………………………………………….71
Xulosa va takliflar……………………………………………………………..73
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati…………………………………………..76
Ilova……………………………………………………………………………79
4
KIRISH
Magistrlik dissertatsiyasi mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi.
Hammamiz ham deyarli har kuni ijtimoiy istalmagan axloqning turli-tuman
ko`rinishlari – tajovuzkorlik, zararli odatlar, qonunga zid harakatlar bilan
to`qnashamiz... Shu kabi muammolar bilan shug`ullanuvchi mutaxassislar ko`p
yillardan beri qator savollarga javob izlamoqdalar. Bunday axloqning sababi
nimada bo`lishi mumkin! Nima insonni qayta-qayta o`ziga va atrofdagilarga zarar
keltirishga majburlaydi? Bundan qanday qutulish mumkin? Deviantlik,
og`ishgan xulq - psixologlar, shifokorlar, pedagoglar, huquqni himoya qiluvchi
organlar xodimlari, sotsiologlar, faylasuflarda jonli qiziqish uyg`otib kelgan.
Og`ishgan xulq mavzusi sohalararo va munozarali xarakterga ega. Atamaning
“ijtimoiy me'yor” tushunchasi bilan bog’liq ekanligi muammoni ko`p marotaba
murakkablashtiradi, chunki me'yorning chegaralari o`ta shartli, insonda esa
barcha ko`rsatkichlar bo`yicha absolyut me'yorning o`zi mavjud emas.
Yondoshuvlarning turli-tumanligi shaxs xulqini og`ishganligini tashxis qilish, uni
profilaktikalash va ijtimoiy-psixologik yordam ko`rsatish davomida bartaraf etish
kabi amaliy vazifalarni yechishda ham ko`zga tashlanadi. Har qanday shaxsning
faoliyati ikki qismga bo'linishi mumkin: ichki komponent - bizning o’y-hayol,
fikrlarimiz va tashqi komponent – xatti-harakat, xulq-atvorimiz. Ijtimoiy hayotda
psixologlar nisbatan ko’p uchraydigan – normadagi xulq va og’ishgan – deviant
xulqqa ajratadilar. Deviant xulq-atvor deganda, odatda, shaxsning xatti-
harakatlari, xulqi jamiyatda o'rnatilgan ma’lum me'yorlarga, qoidalarga, ijtimoiy
axloq qoidalariga mos kelmasligi tushuniladi. O'smirlarning og’ishgan (deviant)
xulq-atvori muammosi quyidagi uch sababga ko'ra alohida ahamiyat kasb etadi
1
:
1. Pubertat davr (jinsiy yetuklik davri) bilan bog'liq fiziologik o'zgarishlar o'smir
organizmini yanada zaiflashtiradi va somatik (jismoniy) kasalliklar xavfini
1
Б.Л.Шнайдер. «Девиантное повидение детей и подростков». Москва. 2005. 46-с
5
oshiradi; 2. O'smirlik davrida erta ontogenezda namoyon bo'lmagan ko'plab asab
va ruhiy kasalliklar yuzaga chiqishi mumkin; 3. Ijtimoiy munosabatlar doirasini
kengaytirish o'smirga yangi, hali u ko’nikmaga ega bo’lmagan tajribalarni oldiga
qo’yadi. Globallashuv jarayonida kundalik muammolarning ko’pligi va bu narsa
inson psixikasiga salbiy ta’sir qilishi tabiiydir. Hozirgi kunda psixologik
bilimlarga ehtiyoj ortib bormoqda. Birinchi prezidentimiz Islom Karimov
ta’kidlaganidek: ”bu hayotda odam ba’zan o’zini yo’qotib qo’yadigan g’oyat
murakkab muammolarga duch keladi. Keskin vaziyatdan chiqishning iloji
yo’qdek tuyuladigan holatlar bor. Shunday paytda, ishda va hayotda, jamiyatda
og’ir savdoga duch kelganda kim o’z yo’lini yo’qotmasligi mumkin?
O’ylaymanki, birinchi navbatda o’z kuchiga ishongan, ruhiy dunyosi, ma’naviy
olami baquvvat bo’lgan odamgina bunday vaziyatdan yorug’ yuz bilan chiqa
oladi…”
2
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev O’zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasining 24 yilligiga bag’ishlangan ma’ruzasida yoshlar va ularning
tarbiyasi haqida quyidagi fikrlarni ta’kidlab o’tadi: Bizning “Xalq bilan muloqot
va inson manfaatlari yili” davlat dasturimizdan yoshlarimizni sog’lom va
barkamol etib tarbiyalash masalasi alohida o’rin egallashi tabiiydir. Bu borada
farzandlarimiz uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, yangi-yangi ta’lim-tarbiya,
madaniyat, san’at va sport maskanlarini barpo etish, yosh oilalar uchun uy-joylar
qurish, yoshlarni ish bilan ta’minlash, ularni tadbirkorlik sohasiga keng jalb etish
bo’yicha boshlangan ishlarimizni yangi, yuksak bosqichga ko’taramiz. Biz ta’lim
va tarbiya tizimining barcha bo’g’inlari faoliyatini bugungi zamon talablari
asosida takomillashtirishni o’zimizning birinchi vazifamiz deb bilamiz
3
– degan
edilar.
2
I.A.Karimov. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”. T.:O’zbekiston.-2008-61,93-b.
3
Sh.M.Mirziyoyev. “Tanqidiy tahlil, qat’iy intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik
qoidasi bo’lishi kerak”. T.:O’zbekiston. – 2017 – 102 – b.
6
Do'stlaringiz bilan baham: |
