Logopedik ritmika

Gullar bilan mashqlar.
Bolalar doira bo‘lib, qo‘llarida bir donadan gul yoki barg ushlab turadilar. 1-
8-taktlar: qo‘llarni ohista oldinga qo‘taradilar. Har bir taktda gulga (bargga) qarab 
puflaydilar. 9-16-taktlar (qaytarish): bolalar gullarni ushlagan holda unga
puflaydilar, o‘ngga yoki chapga buriladilar va doira bo‘ylab chopadilar. Musiqa 
tugashi bilan cho‘kka tushadilar, nafas chiqaradilar. 
Nutqiy nafas olishni rivojlantiruvchi o‘yinlar 
Bolalar o‘ng qo‘l barmoqlari uchini faol va ritmik ravishda yaqinlashtiradilar (bosh
barmoq bilan 2-, 3-, 4-, 5-larni). Barmoqlar bir birlari bilan tirnoqlarining uchigacha tegishi 
kerak. Mashq paytida quyidagi matnni ritmik ravishda talaffuz qilinadi: 
Shularni chap qo‘l bilan, keyin esa ikki qo‘l bilan birgalikda. 
Ovozni rivojlantiruvi o‘yinlar 
«Au, au» 
Bir bola zalda stulcha orqasida yashirinib oladi (daraxt maketi orqasida va 
boshqalar) va dam badam «Au» deb gapiradi. Boshqa bola yoki hamma bolalar uni 
qidiradilar. Pedagog ohitsa musiqa ostida she’r o‘qiydi: 
sh ye ‘ r m a t n i 
«Tovuqchalar va xo‘rozcha» 

---

I.
«Tovuqchalar» va «xo‘rozcha», xuddi qo‘noqdagiday zal devorlarining 
biri tagida cho‘qqayib o‘tiradilar. «Xo‘rozcha» qanotlari-qo‘llarini silkitib uyidan 
chiqadi, zalning markazida to‘xtaydi (don topib oldi) va «tovuqchalarni» jarangdor 
qilib «Qu-qa-ra-qu!» deb chaqiradi. «Tovuqchalar» «qanotlarini» sho‘x silkitib 
oyoqlarini uchida «xo‘rozcha» yoniga chopib keladilar va uning atrofida yuguradilar, 
to‘xtab-to‘xtab don cho‘qishlarini ko‘rsatadilar. «Xo‘rozcha» chetga chiqadi va yana 
tovuqchalarni chaqiradi. 
O‘yin qaytarilayotganida boshqa «xo‘rozcha» tanlab olinadi. 
II.
«Tovuqchalar»: 
sh ye ‘ r m a t n i 
«Xo‘roz» doirani aylanib chiqadi, to‘xtab gapiradi: 
sh ye ‘ r m a t n i 
So‘ngra o‘yin birinchi variantdagi holatda davom etadi. O‘yinni musiqa ostida ham 
o‘tkazish mumkin. 
«G‘ozlar, g‘ozlar» 
Bolalar ikki guruhga taqsimlanadilar: «bolalar» va «g‘ozlar». Pedagog (yoki bolalardan 
biri) bo‘ri rolida chiqadi. «Bolalar» va «g‘ozlar» bir birlari bilan birmuncha oraliqda yuzma-yuz 
turadilar, «bo‘ri» esa nariroqda, uning yonida bitta «g‘ozcha» turadi. Qo‘shiqni kuylab «bolalar»
«g‘ozlar» yoniga keladilar va orqalariga qaytadilar (to‘rt qadamcha). Keyin shu harakatlarni 
«g‘ozlar» o‘z so‘zlari bilan qaytaradilar. «Biz bo‘rini ko‘rdik» – so‘zlariga «bo‘ri» «g‘ozcha» 
bilan «bolalar» yonidan yugurib o‘tadi. So‘ng yana guruhlar galma-gal bir birlarini oldiga 
keladilar. Qo‘shiq tugashi bilan «g‘ozlar» «bo‘rining» orqasidan chopib «g‘ozchani» 
qutqaradilar. 
sh ye ‘ r m a t n i 
Logotirmik mashg‘ulotlarga tovush shakllanishi bosqichida yuz mimikasi, oral praksisi, 
umumiy motorikani rivojlanishi uchun materiallar kiritiladi. Masalan, «Siz nordon limon 
iste’mol qilyapsiz. Siz janjalkashni uchratib qoldingiz. Sizning qaeringizdir og‘riyapti. Siz 
xafasiz. Sizga chiroyli o‘yinchoq sovg‘a qilishdi» turidagi vazifalarni pedagog mos musiqa ostida 
yuz mimikasi rivojlanishi uchun beradi. Keyin esa logoped og‘zaki ko‘rsatma bermasa ham 
bolalar musiqa ostida oyna oldida turib yuzlarida turli hissiyotlarini aks ettiradilar. Mimika bilan 
turli hissiyotlarni berishni uddalashning rivojlanishi bilan oyna yordamidagi ko‘ruv nazorati olib 
tashlanadi. Oral praksisning rivojlanishi uchun lab, til, chakakning hamma mashqlari ritm bilan
beriladi: hisob, metron ostida, musiqa ostidagi aniq ko‘rsatilgan ritm va urg‘u. Umumiy 
motorikaning rivojlanishi asosiy harakatlar materiallari asosida amalga oshiriladi: yurish, marsh 
qilish, yugurish, yugurib yurish, turli qurilmalar, qayta qurilmalar. Qo‘l harakati, harakatli 
o‘yinlar qo‘shiladi. Tovushlar qo‘yilmaganligi sababli oxirgilari nutq materiallarisiz o‘tkaziladi.