E. Egamberdiev

Biznes faoliyati ishtirokchilarining manfaatlari 
Biznes faoliyati ishtirokchilari 
Manfaatlar 
I. Ichki sharoitlar: 
1. Kapital egasi, egalari 
− 
Kapitalni saqlash va ko’paytirish; 
− 
Doimo birdek foyda olib turish; 
− 
Pirovard ravishda xal qiluvchi qarorlar qabul 
qilish xuquqi; 
2. Menedjerlar 
− 
Foyda olish va firmaning rivojlanishini 
ta’minlash; 
− 
Xususiy manfaatlar (Mukofot, mustaqil bo’lish, 
xukmdor bo’lish); 
3. Yollangan xodimlar 
− 
Yuqori ish xaqi; 
− 
Ish joyini yo’qotmaslik uchun ishonch; 
− 
Yaxshi mehnat sharoitlari va yuqori darajadagi 
ijtimoiy himoyalanish 
II. Tashqi muhit: 
1. Davlat va jamoatchilik 
− 
Ish joylarini yaratish, ijtimoiy xolat; 
− 
Dunyo bozorida raqobat qilish qobiliyati; 
− 
Baho darajasining bir me’yorda turishi; 
− 
Yakka xokimlikka qarshi kurash choralari bilan 
bozor munosabatlarini saqlab turishi qo’llab-
quvvatlash; 
− 
Atrof muhitni va iste’molchilar manfaatlarini 
himoyalash. 
2. Xom ashyo etkazib beruv-
chilar 
− 
Yuqori daromad va kam xarajatlar; 
− 
Shartnoma aloqalarining mo’’tadil-ligi 
(stabilnost) 
3. Kreditorlar 
− 
Yuqori protsentlar; 
− 
Kreditni qaytarish kafolati; 
− 
Firmaga ta’sir etish imkoniyati. 
4. Iste’molchilar 
− 
Keng tanlov imkoniyati; 
− 
Mahsulotning yuqori sifatda bo’lishi; 
− 
Bahoning past darajada bo’lishi; 
− 
Servis xizmatining yuqori darajada bo’lishi. 
Biznes faoliyatini amalga oshirish shart-sharoitlari ichki va tashqi 
shiroitlarga bo’linadi: 

---

29
− 
ichki sharoitlar - kapital yoki sarmoya egalari, menedjerlar va yollangan mehnat 
xodimlari o’rtasidagi munosabatlardan tashkil topadi; 
− 
tashqi muhit yoki sharoitlar - biznes faoliyatini tashkil etuvchilar bilan davlat va 
ijtimoiy tashkilotlar, tuzilmalar, xom’ashyo etkazib beruvchilar, kreditorlar va 
iste’molchilar o’rtasidagi aloqadorlik, bog’liqlik, ularning bir-biriga o’zaro ta’siri 
bilan ifodalanadi. Bunda ish bajarish mobaynidagi munosabatlar tizimiga jalb 
etilgan, tortilgan har bir kontragenlar albatta o’z manfaatlarini ko’zlaydilar. Bu 
manfaatlar quyidagi 1-jadvalda keltirilgan. 
Albatta bunday xila-xil manfaatlarni amalga oshirish ancha mushkul ish, ayrim 
xollarda bu talablarni amalga oshirish nizolarsiz bo’lmaydi. Shuning uchun biznes 
faoliyatining iqtisodiy va ijtimoiy muvaffaqiyati bu manfaatlarni mutanosiblashtirish, 
muvofiqlashtirish darajasiga bog’liq bo’ladi, ya’ni aloxida kontrogentlar manfaatlari 
o’rtasidagi farqni iloji boricha kamaytirish darajasiga va ularning maqsadlari 
o’rtasida muvozanatni o’rnata olish darajasiga bog’liqdir. 
Biznes faoliyatini amalga oshirish shart-sharoitlari albatta birday turmaydi, ular 
o’zgarishi bilan biznes faoliyatni tashkil etishning iqtisodiy jihatlari ham o’zgaradi. 
Bunga sabab: 
1. 
Davlat ijtimoiy tashkilotlarining iqtisodiy mavqesi, rolining o’sib borishi bilan 
ijtimoiy buyurtmalarning xarakteri ham o’zgaradi. Davlat faqat byurtmachi 
bo’libgina qolmay (xususiy iste’molchilar va firmalar bilar bir qatorda), balki 
bozor iqtisodiyotini boshqaruvchi, biznes faoliyatini nazorat qiluvchi bo’lib 
yuzaga chiqadi. 
2. 
Kredit - moliya tizimining rivojlanishi bilan biznes faoliti ko’proq qarz olib 
ishlashga bog’liq bo’lib qoladi. 
3. 
Biznes - faoliyati jarayonida mulkiy munosabatlar o’zgaradi. Boshqaruvning 
mulkdan ajratilishi natijasida biznes - faoliyatning sub’ekti bo’lib menedjer - 
shu kasb egasi bo’lib qoladi. Umumiy rahbarlikni bunda, mulk egasi 
bajaraveradi. 

---

30